بامدادجنوب- الهام بهروزی: روزگاری آرام و باابهت در امتداد ساحل خلیج همیشه فارس خوش نشسته بود، با پنجره‌هایی رو به سوی دریا که خنکای نسیم را با معماری خاصش به درون خویش فرامی‌خواند. زیبایی‌های خیره‌کننده ترکیب خشت و سنگ و در و پنجره‌های چوبی‌، گچبری‌های بی‌نظیر اتاق‌ها، شاه‌نشین‌هایی که رد ذوق و خلاقیت معمارش در جزء جزء گره‌زنی‌ها و شیشه‌های رنگی ارسی‌اش خودنمایی می‌کند، همه و همه بیانگر عظمتی که اینک به قهقهرای فراموشی سپرده شده است.

کوچه‌ها و پس‌کوچه‌هایی که عجین شده‌اند با کهن‌خاطراتی که در آیینه زمان پیر و فرتوت شده‌اند، حیاط‌های مشجری که روزی دامانشان شادی‌بخش ساکنانش در شرجی و سرما بوده است. نمی‌دانم واقعا هر چه بیشتر می‌نویسم تحسر قلمم هویداتر می‌شود، چقدر بگوییم بگذریم و مهربانانه بنویسیم، واقعا نمی‌شود این همه بی‌انگیزگی و بی‌مسوولیتی را نادیده گرفت. خوب که می‌نگرم، می‌بینم این کهن‌بافت با توجه به همه بی‌مهری‌ها باز هم روی پا ایستاده است و زندگی را در آغوش گرفته است اما عده‌ای همین ایستادگی را نیز تاب نمی‌آورند و کمر به تخریب آن بسته‌اند، هر از چندگاهی با دیدن تصاویری از تخریب نامحسوس این بافت در وجودم اندوهی عمیق ریشه می‌دواند و قلبم فشرده می‌شود اما گاه انسان‌های اهل دل و ذوقی هم دیده‌ می‌شود که با هزینه‌های شخصی زندگی دوباره‌ای به بناهای این بافت بخشیده‌اند. از بی توجهی مسوولان که بگذریم، برخی از شهروندان بوشهری هم تمایلی به حفظ بافت و مرمت و بازسازی آن ندارند.

 این روزها در گوشه گوشه شهر شاهد تغییر و تحولاتی هستیم که بیانگر لج و لجبازی مسوولان و مدیران دلسوز با یکدیگر است! از یک‌سو شهرداری تمام اهتمام خویش را به کار بسته تا با اقداماتی گاه درست و گاه نادرست تغییراتی را در مبلمان شهری ایجاد کند و از سوی دیگر ساخت دهکده گردشگری در بزرگراه امام علی (ع) به مهم‌ترین دغدغه استاندار تبدیل شده است، قرار است جانب انصاف را در نقدهایمان رعایت کنیم اما کاش مدیران ارشد در مورد بافت هم این گونه مصر و راغب بودند، وقتی بافت کهن بوشهر را با آن معماری و ترکیب زیبایش با بافت قدیمی شهری چون یزد مقایسه می‌کنم، اندوهی بر وجودم مستنولی می‌شود که نه تنها زبانم بلکه قلمم از بیان آن در می‌ماند.

در یزد این بافت با همان مصالح اولیه و با حفظ معماری خاصش مرمت و بازسازی شده است و به حیات خود همچنان ادامه می‌دهد اما در بوشهر این بافت هر روز بیشتر از قبل ویران‌تر و مهجورتر می‌شود. با توجه به این‌که مدیر اداره میراث فرهنگی بومی استان است اما بی‌توجهی او در مورد مناطق تاریخی و جاذبه‌های گردشگری ما را واداشته تا با تهیه گزارش‌هایی در این زمینه نه تنها او را بلکه همگان را به فکر و چاره‌اندیشی واداریم. استان ما در زمینه گردشگری به‌شدت ضعیف عمل می‌کند، در حالی که استان بوشهر جزء استان‌هایی است که از جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیر و مناطق تاریخی بکری برخوردار است و با رسیدگی و اندکی توجه می‌توان در این زمینه فرصت‌های مناسبی را برای سرمایه‌گذاری فراهم کرد، به‌طوری که با مرمت و بازسازی این مناطق می‌توان هر ساله گردشگران فراوانی را جذب کرد. چندی پیش با تعدادی از دوستان تصمیم گرفتیم گشتی در بافت کهن بزنیم. به توصیه یکی از همراهان به کافه‌ای رفتیم که صاحب آنجا در نهایت سلیقه و هنرمندی به بازسازی آن مکان پرداخته بود و مسیری را که به کافه ختم می‌شد، سنگفرش کرده، در درون ساختمان نیز با کمترین تغییری در معماری اولیه‌اش به احیای این بنا اقدام کرده است. در آنجا فضایی کاملا سنتی حاکم بود، لحظه‌لحظه‌اش را با تمام وجودم به اعماق جانم فرو‌بردم و خستگی‌های ناشی از زندگی مدرن امروزی را به فراموشی سپردم.

باید در این فضا باشی تا بدانی چه می‌گویم... با دیدن این‌ همه هنرمندی و خلاقیت تصمیم گرفتم با مدیر این کافه به گفت‌وگو بنشینم. امیر خاتمی‌فر که یکی از همشهری‌های خوش‌ذوق و علاقه‌مند به احیای بافت و سنت‌های کهن و دیرینه بوشهر است، در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: بافت تاریخی بوشهر یکی از ارزشمند‌ترین بافت‌های کشور است که گویای هوشمندی پدید آورندگان آن در تطابق با محیط و حفظ ارزش‌های فرهنگی است. از طرفی بوشهر به‌‌عنوان یک بندر میزبان فرهنگ‌های متفاوتی بوده، بنابراین تاثیرگذاری و تاثیرپذیری فرهنگی و جلوه‌های آن در معماری بوشهر بر ارزش‌های آن افزوده است تا جایی که آن را منحصر‌به‌فرد کرده است. 

وی با اشاره به این‌که معرفی ارزش‌های این ثروت با فراهم کردن شرایط حضور پویای شهروندان هدف راه‌اندازی این مجموعه بوده، افزود: مجموعه‌ای که با تکیه بر ظرفیت‌های فرهنگ و هنر بوشهر و اجرای برنامه‌های فرهنگی-هنری و همچنین پذیرایی در محیط تاریخی کافه کهن در شأن نام و فرهنگ بوشهر باشد.

خاتمی‌فر با بیان این‌که به نظر من هنوز ارزش‌های واقعی بافت برای عوامل ذی‌نفع یعنی مردم و عوامل دارای نفوذ یعنی بخش‌های دولتی مدیریت شهری مشخص نشده، یادآور شد: هنوز به این باور جمعی نرسیده‌ایم که بوشهر بدون بافت تاریخی و پیشینه فرهنگی‌اش به آدم بدون شناسنامه و بی‌هویتی می‌ماند. فقدان این باور باعث شده دست به اقدامات عملی موثری نزنیم و تنها از سر رفع تکلیف کارهایی در بافت انجام دهیم. این‌گونه شده که ارزشمندترین بخش شهر به پرمعضل‌ترین بخش آن تبدیل شده است.

مدیر خانه فرهنگ و هنر بوشهر با اشاره به این‌که این بنا مربوط به دوره قاجار است، گفت: مالک قبلی آن، خانواده ماندنی‌پور بوده‌اند و در حال حاضر مالک این بنا ندا خاتمی‌فر (دارای دکترای مرمت) و همسرشان کولی‌وند (دارای دکترای معماری) هستند که این بنای زیبا را خاتمی‌فر به همراه همسرش مرمت و بازسازی کرده است. این بنا در سال 1387خریداری شد و تا سال 1393مرمت و بازسازی آن طول کشید و مراحل مرمت  هم‌اینک این بنا با شماره 29553در فهرست آثار ملی ایران به‌نام خانه تاریخی خاتمی ثبت شده است. هزینه مرمت آن تا سقف 90 درصد شخصی بوده و تنها 10 درصد آن از محل پروژه‌های مشارکتی میراث فرهنگی بوشهر پرداخت شده است. 

خاتمی‌فر در خصوص استقبال مردم از این کافه که در بافت تاریخی شهر قرار گرفته است، عنوان کرد: حدود هشت ماه از راه‌اندازی این کافه می‌گذرد با توجه به این‌‌که هیچ‌گونه تبیلغاتی از سوی ما صورت نگرفته اما تاکنون مردم استقبال خوبی داشته‌اند و معمولا افرادی که به اینجا می‌آیند، با تعریف‌های خود دیگران را از این مکان آگاه می‌کنند، در واقع اینجا برای مردم بوشهر به‌گونه‌ای نوستالوژیک است، مثلا چند وقت پیش یک خانم بوشهری که چندین سال است ساکن ایتالیاست، در سفری که به بوشهر داشت، به دعوت دوستانش به اینجا آمد. او با دیدن این بنا ذوق‌زده شد و گفت، پانزده سال از عمرم را در این بنا که قبلا خانه ما بود، سپری کرده‌ام، خیلی خوشحالم که الان اینجا هستم. 

امیر خاتمی‌فر با اشاره به این‌که انتظار ما این است که مدیران و مردم با درک این‌که بافت کهن یادگاری از گذشته برای آیندگان است که امروز به امانت در اختیار ماست، به آن بنگرند و در مقام یک امانتدار خوب در جهت حفظ و احیای آن کوشا باشند، افزود: سهیم کردن متخصصان و مردم در تصمیم‌گیری در خصوص بافت در کنار رفع موانع برای ورود سرمایه‌گذاران به امر مرمت و احیای بافت و اصلاح زیرساخت‌‌‌های آن اولویت‌ها‌ی اساسی برای نجات بافت تاریخی است تا زمانی‌که مردم به‌طور جدی در این بخش فعال نشوند، اقدامات دولت تاثیرگذار نخواهد شد.

وی در پایان گفت: امیدوارم بتوانیم در این مجموعه نقش کوچکی را در راستای خدمت به فرهنگ، هنر و تاریخ و مردمان مهربان و صبور بوشهر داشته باشیم.

امید است که مسوولان و مدیران ارشد به‌جای هزینه‌های کلان در برخی از طرح‌هایی که اجرای آنها تنها بر اساس ذوق و سلیقه ‌شخصی‌شان است، به داد بافت کهن برسند، چراکه بوشهر به هویت تاریخی‌اش بیش از چنین طرح‌های بدون مایه فرهنگ بومی نیازمند است، این قصه ادامه دارد...