بامدادجنوب- الهام بهروزی: استان بوشهر دارای آثار تاریخی بینظیر و جاذبههای گردشگری بکری است که با برنامهریزی مدون و دقیق و شناسایی مناسب این آثار و جاذبهها با توجه به پیروزی هستهای کشورمان در روز گذشته، میتوان شرایطی مطلوبی را برای جذب گردشگران خارجی به استان فراهم کرد. تحقق این امر نقش پررنگی در رونق بخش گردشگری استان دارد. استان بوشهر افزون بر اینکه پایتخت انرژی کشور است، از ظرفیتها و پتانسلهای تاریخی و طبیعی مناسبی برخوردار است که با اندکی توجه و رسیدگی میتوان کاستیهای این بخش را رفع کرد.
استان ما بهویژه از اواسط فصل پاییز تا اوایل بهار، آب و هوایی مطبوع و مطلوب دارد. بنابراین ضعفهایی که تاکنون در بخش گردشگری دیده شده، شایسته است این بار با بهار روابط بینالملل، شکوفایی این بخش را در استان شاهد باشیم اما بهدور از هرگونه شعار و خواهد شدها... سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تاکنون حرکت قابل توجهای را انجام نداده است، هرچند ما تاکنون در چندین گزارش بارها و بارها سهل انگاری این سازمان را به اطلاع عموم رساندهایم اما دریغ از یک حرکت یا توجه. اگر مدیریت فعلی آن هدف یا انگیزهای برای فعالیت در این بخش ندارد، پس چرا سکان این سازمان را در اختیار گرفته است، چراکه ضعفهای زیادی در این حوزه دیده میشود که رفع آنها نیاز به تصمیمگیریها و اقدامات کارشناسی شده و هدفمند دارد، در این گزارش سعی کردیم که به بررسی آثار تاریخی شهرستان دشتی بپردازیم. در این شهرستان آثار تاریخی بینظیری از دورههای پیش از اسلام، ایلخانان و قاجاریان نظیر قلعه محمدخان دشتی، قلعه دارابخان، قلعه دختر لاور ساحلی، آرامگاه صفا انگیز، آرامگاه شاه اسماعیل، مسجد و حسینیه درازی، نیایشگاه یا محرابه مند، بارگاه سامبن نوح (شهر خورموج)، سنگنوشتههای باغان، امامزاده پیر چهل گروه، بند مند حومه باغان (سد کوچک قدیمی بر رود)، مسجد جامع خورموج و عمارت شیرینه وجود دارد که بسیاری از آنها به دلیل بیتوجهی و سهلانگاری رو به نابودی هستند.
قلعه خورموج یا قلعه محمدخان دشتی در شهر خورموج (مرکز شهرستان دشتی) یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان ما است. این قلعه که امروزه تنها یکی از برجهای آن بر جا مانده است، دارای چهار حصار، چهار برج، اندرونی، عمارت مركزی و قراولخانه و اصطبل بوده است. قسمتی از آن بهنام قلعه محمد خان دشتی و قسمت ديگر آن بهنام قلعه جلالخان معروف بوده است. اين اثر كه يكی از نمونههای معماری دوره قاجاریه و دارای تزئينات بديع و منحصربهفردی است، در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی به شماره ۳۰۳۲ به ثبت رسيد. سبک معماری آن سلجوقی و متاثر از سبک قلعه سازی دوره ساسانی است كه با استفاده از تاقنماها و گچبری در آرايش ديوارها و درون اتاقها بنا شدهاست. در سال ۱۳۵۷ شهرداری وقت خورموج بخش اعظم آن را بهمنظور احداث ساختمان جديد شهرداری تخريب كرد. برج قلعه خورموج دارای سه طبقه و یک زیرزمین است. در زیرزمین بنا سقف به شکل گنبدی و با تقارن زیبایی ایجاد شده است. این تقارن در طبقات دیگر نیز حفظ شده است. در طبقه اول سقف چندان تفاوتی نکرده و تنها فرقی که کرده، بهدلیل نقش و نگارهایی است که به آن اضافه شده است.
ظاهرا چند ماهی است که در اطراف تنها برج باقیمانده قلعه محمدخان دشتی ساخت و سازهایی در حال صورت گرفتن است. در این باره با یکی از شهروندان خورموجی که در این زمینه آگاهی داشت، به گفتوگو پرداختیم.
سید کریم موسوی در گفتوگو با بامداد جنوب گفت: با تخریب ساختمان قدیمی شهرداری و حفر زمین، دارند ساختمان جدیدی را در کنار این برج با ارتفاعی پایینتر از آن میسازند که قرار است به موزه مردمشناسی تبدیل شود. این ساختمان را از زیرزمین شروع کردهاند که دید برج را از بین نبرد و برج مشرف بر آن است. البته ساختمان موزه مردمشناسی در ضلع شرقی برج و بر اساس معماری ساختمانهای بافت قدیم بوشهر ساخته خواهد شد. الان حدود پنج ماه است که ساخت آن شروع شده و قرار بود که ساخت آن تا سال آینده تمام شود اما با توجه به روند کند پروژه تکمیل آن تا سال آینده بعید به نظر میرسد.
مسوول انجمن عکاسان شهرستان دشتی با بیان اینکه ساخته شدن ساختمان جدید با معماری قدیمی بوشهر بهجای ساختمان قدیمی و فرسوده شهرداری به زیبایی فضای پیرامون برج کمک میکند، افزود: البته در حال حاضر بهدلیل ساخت و سازهای اخیر و نورپردازی نامناسب خود برج، شاهد چشمانداز زیبایی از این برج نیستیم.
متاسفانه این برج در ایام سال کاربری خاصی نداشته و بیشتر مواقع در آن بسته بود، بهجز در ایام نوروز برای بازدید مسافران نوروزی در برج باز میشد. از حدود یک سال و نیم پیش هم که نماینده میراث فرهنگی در طبقه اول آن مستقر شده، تغییری در ظاهر و وضعیت آن مشاهده نشده است.
موسوی با اشاره به اینکه تنها فعالیتی که در این چند سال در این برج اتفاق افتاده است، برگزاری یک نمایشگاه عکس از آثار خودم بوده که هنوز این عکسها در این برج باقی ماندهاند، گفت: فعالیتهای فرهنگی متنوعی میتوانسته در این برج صورت بگیرد ولی متاسفانه در این زمینه سهلانگاری شده است. در حال حاضر هم استقرار نماینده میراث در این برج صورت خوشایندی ندارد.
وی با ابراراز ناراحتی از وضعیت نامطلوب دیگر اثر تارخی شهر، یعنی عمارت شیرینه عنوان کرد: با توجه به سهلانگاریها و کوتاهی صورت گرفته از سوی سازمان میراث فرهنگی، نقدهای جدی بر عملکرد مدیریت این سازمان در سطح شهرستان وجود دارد. چند سال پیش شهرداری تنها به سفید کردن دیوارهای عمارت شیرینه اقدام کرد و بعد از آن بدون نگهبان و هیچگونه مراقبتی دوباره به حال خود رها شد که شوربختانه در حال حاضر دیوارهای آن پر از نوشتههای یادگاری و ... است که این نوشتهها ظاهر بسیار زشت و ناخوشایندی به این عمارت داده است. عمارت شیرینه مکانی بوده که محمدخان دشتی در آنجا مجالس شعر خود را برگزار میکرده و قدمت آن به صد و اندی سال پیش برمیگردد. نکته اسفناکتر در مورد این عمارت این است که امسال پمپاژی که اداره آب در آنجا برای آبیاری درختان اطراف آن تعبیه کرده بود، سوخت و متاسفانه بهدلیل بیتوجهی مسوولان مربوط درختان اطراف این عمارت بهدلیل بیآبی خشک شدند که خدا را شکر با بارشهای اخیر دوباره سبز شدهاند اما بسیار دردناک است که مسوولان کمترین توجهی به این آثار بارارزش تاریخی ندارند. عمارت شیرینه در چهار کیلومتری خورموج قرار دارد و در حال حاضر به پناهگاهی برای افراد معتاد و خرابکار تبدیل شده است.
موسوی در ادامه افزود: افزون بر اینها نیایشگاه یا محرابه مند است که چهار هزار سال قدمت دارد و تنها لطف میراث فرهنگی در حق این اثر بینظیر تاریخی این بود که مسیر آن را آسفالت و بعد آن را به حال خود رها کرد و دیگری سراغی هم از آن نگرفت. متاسفانه این محرابه به جایی برای افراد سودجو تبدیل شده که بسیاری از این افراد در سودای یافتن گنج، حفاریهایی در آن ایجاد کردهاند که سیمای ناخوشایندی به آن داده است. این نیایشگاه بهدلیل بیتوجهی، دیوارهای آن تبدیل به یادگارینویسهای افراد خرابکار شده، همچنین بهدلیل روشن کردن آتش بهوسیله اشخاص مزاحم دیوارهای این مکان سیاه و دوداندود شده است. این محرابه دارای ارزش تاریخی است، چون در دل کوه و با تراشدن آن بهوجود آمده که واقعا زیباست اما متاسفانه امروزه ناشناخته مانده و به حال خود رها شده است.
متاسفانه با پیگیریها و بررسیهای صورتگرفته در حوزه گردشگری به یک واقعیت تلخ میرسیم که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در زمینه گردشگری، بازسازی و شناسایی آثار تاریخی و طبیعی استان بسیار کمرنگ ظاهر شده است. امید است که از خواب خوش غفلت برخیزند و به رسالت واقعی خویش همت بگمارند، چراکه آنها در مقابل میراث تاریخی، طبیعی و فرهنگی این دیار مسوول هستند. بنابراین لازم است این بار با عزمی راسخ در این عرصه به خدمتگزاری بپردازند. بامداد جنوب تا زمانی که اقدامی موجه و در خور شأن میراث ماندگار تاریخی و طبیعی استان از سوی این سازمان مشاهده نکند، به نوشتن گزارشهای صریح و واقعبینانه خود در این زمینه ادامه خواهد داد... .