بامدادجنوب- الهام بهروزی: عطر کاهگل‌های باران‌خورده در فضا پیچیده، کوچه پسکوچههای تنگ و باریکش صفایی دارد که کوچه‌های امروزی از آن بی‌بهره‌اند. دستانم را دراز می‌کنم و و با لمس تن خسته‌اش رد پای گذر روزگار را می‌بینم. در خود هزاران بار می‌شکنم و غمی نامحسوس بر قلبم چنگ می‌زند با هر بار دیدن خرابه‌هایی که هویت فرهنگی و تاریخی شهرم را فریاد می‌کشد اما شوربختانه بدون اندیشیدن به این که اگر بافت نباشد، بوشهر مدرن هم حرفی برای گفتن ندارد، چون دیگر دیرینگی‌ای ندارد که به آن ببالد، برتن آن زخم می‌زنند و هر روز با بیرحمی گوشه‌ای از آن را به ویرانی می‌کشانند. بنابراین شهری که به‌دنبال مدرن شدن، هویت و داشته‌های غنی فرهنگی و تاریخی خود را به باد فراموشی می‌سپارد، دچار نوعی سردرگمی میان سنت‌ها و مدرینته می‌شود اما این بار دوستداران و فعالان مدنی دست از تلاش برنداشتند و با تشکیل کمپینی به نام «نجات بافت» که شامل استادان دانشگاه، ایده‌پردازان، فعالان مدنی، اصحاب رسانه و... می‌شود، موفق شده که این بار نگاه‌ها را به‌صورت جدی متوجه حال وخیم بافت کند. این کمپین در ادامه پیگیری‌های خود حتی در ایام انتخابات نیز این دغدغه را با نماینده منتخب مردم بوشهر، گناوه و دیلم در مجلس دهم در جریان گذاشتند و عبدالحمید خدری هم با رویی گشاده با آن روبه‌رو شد و در سخنرانی خود در زمان انتخابات تاکید کرد که از بافت به‌عنوان نماد اعتدال در بوشهر حمایت خواهد کرد و البته این گفته وی رها نشد و بعد از پیروزی در انتخابات با بازدید از بافت تاریخی و حضور در جلسه هم‌اندیشی با رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و جمعی از استادان دانشگاه و فعالان اجتماعی باز هم بر این خواسته خود تاکید کرد و به نقطه‌نظرهای افراد حاضر در جلسه با طمانینه گوش سپارد. این در حالی است که مدیر ارشد چندین بار از بافت بازدید داشت ولی این میراث کهن را به حال خود رها کرد، امید است که این همدلی میان مسوولان روزبه‌روز پررنگ‌تر شود و تمام ارگان‌های دولتی به کمک سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که متولی بناهای تاریخی بافت است، بتوانند این بیمار رنجور را به روزهای شاد و پرنشاطش برگردانند. بیاییم همگان دست به دست هم دهیم و بهار را به بافت بیاوریم. در این زمینه با تعدادی از اعضای کمپین و اهالی بافت به گفت‌وگو پرداختیم.
یک مدرس دانشگاه در رشته طراحی شهری در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: بافت تاریخی شهر بوشهر نه تنها از حیث ارزش‌های زیبایی‌شناختی بلکه از جنبه‌های اجتماعی، کالبدی و ادراکی حائز اهمیت ویژه‌ای است. به‌طور عمومی کیفیت محیط‌های شهری ویژه مانند آنچه در بافت تاریخی بوشهر با آن مواجه هستیم، ترکیبی پیچیده از کارکترهای اجتماعی و فعالیتی در کنار سازمان منحصربه‌فرد کالبدی و فیزیکی است. از نتیجه این ترکیب، یعنی فعالیت‌های اجتماعی با طمع فرهنگ بومی در ظرفی به فرم بافت، «ارزش»های ماندگار ذهنی پدید می‌آیند؛ ارزش‌هایی از جنس معنی. به عبارت دیگر ما با مکانی روبه‌رو هستیم که هم از نظر کالبدی، هم فعالیتی و هم ذهنی برای ما دارای ارزش و معنی خاص شده است اما این‌که در طول زمان حفظ شود، دو رکن اول یعنی فعالیت‌هایی از جنس زندگی و کالبدی سالم و پاکیزه باید حفظ شوند که آن نیز هدف اصلی کمپین نجات بافت و بنیاد بوشهربان است که با همراهی دوستان راه‌اندازی شد.
آرمان جهانگیری در خصوص طراحی بافت افزود: به‌طورقطع ما برای طراحی در هر دوره نیازمند پاسخی مناسبی هستیم. پاسخی در خور و شأن نیاز امروز که به‌طور قطع ممکن است شرایط کنونی بافت تاریخی نتواند به آن پاسخ دهد اما آستانه تغییرات کجاست؟ من معتقدم با شناسایی ارزش‌های ماندگار و ارکان اصلی پدیده‌ای به‌نام بافت تاریخی بوشهر، می‌توانیم ضمن حفظ این ارزش‌ها به ارتقای شرایط موجود در راستای پاسخگویی به نیاز امروز و فردا نیز اقدام کنیم.
وی با اشاره به این‌که معماری بافت هر حوزه در پاسخ به شرایط همان حوزه خلق شده است، خاطرنشان کرد: حال ممکن است معماری بافت پاسخ خود را از فرهنگ‌های دیگر دریافت کرده باشد که این همان مفهوم گنجینه علمی بشر است. در باب مقایسه، مثال‌های زیادی از حوزه خاورمیانه تا حتی جنوب اروپا می‌توان ارائه کرد اما همان‌طور که عنوان شد، اهمیت هر حوزه در پاسخ‌های خاصی است که آن بافت به شرایط اقلیمی، فرهنگی، اقتصادی و ... خود داده است.
جهانگیری با بیان این که بافت تاریخی به‌طور قطع می‌تواند به‌عنوان یک قطب و جاذبه گردشگری مطرح شود و راهی جز این نیست، تصریح کزد: امروزه رویکرد برندسازی مکانی از جمله رویکردهایی است که بسیار مورد توجه پژوهشگران حوزه شهرسازی و گردشگری قرار گرفته است؛ یعنی هر محیطی به یک عنوان شناخته می‌شود و این بسیار حائز اهمیت است. بوشهر ناگزیر است که از این فرصت بافت خود بهره ببرد. در غیر این صورت با یک شهر معمولی که اتفاقا چهره زیبایی هم ار نظر بافت شهری ندارد، فرقی نخواهد داشت. این یک فرصت بسیار حیاتی است. تلاش‌های کشورهای همسایه ما در حوزه خلیج فارس برای برندسازی، حتی جعلی، بسیار عیان است و به‌طور مطلق مسوولان نباید از این مهم غفلت کنند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: بنیاد بوشهربان با راه‌اندازی کمپین «نجات بافت» در جلب توجه هر چه بیشتر شهروندان و مسوولان به بافت تاریخی و ارزشمند بوشهر تلاش کرده که من در گام نخست به‌عنوان یک شهروند بوشهری و سپس به‌عنوان یک شخصی که در حوزه طراحی شهری مطالعاتی داشته‌ام، از این‌که بافت تاریخی شهرم را در چنین شرایطی می‌بینم ناراحتم، ولی مطمئنم که با یاری یکدیگر و انجام اقداماتی نظیر آنچه تاکنون انجام داده‌ایم، می‌توانیم آینده‌ای بهتر را برای این سرزمین ارزشمند رقم بزنیم.
یکی از هنرمندان تئاتر استان که ساکن بافت است، ضمن تقدیر از فعالیت کمپین نجات بافت و سمن‌هایی که در راستای حفظ و نجات بافت تلاش می‌کنند، در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: به‌نظر من در وهله نخست باید بافت، تاریخچه بافت، فرهنگ بافت، مردم بافت، معماری بافت، روابط وکسب و کار گذشته آن و... را شناخت. این‌که بافت چه بوده وآیا این‌که هست، بافت قدیم بوشهر است یا باقیمانده بافت؟ من نوعی که اهل بافت هستم با نوشتن چند خط چگونه بافت را بیان کنم؟ بافت تار و پود من است. اجداد من است، پدربزرگ، پدر، اهالی و... . من در بافت به دنیا آمده‌ام و بر ویرانه‌های بافت سوگوارم. از بافت همین چند تا کوچه و تعدادی بنای خسته و زخم‌خورده تنها باقیمانده است.
ابراهیم تمهید در خصوص مشکلات بافت عنوان کرد: مشکلات بافت، مشکلاتی است در حداقل حقوق اجتماعی یک شهروند. درزمینه رفایی و آسایشی مجموعه زیرساخت‌هایی چون دفع آب‌های سطحی، سیستم فاضلاب، گازرسانی، بهداشت، جمع‌آوری تیر‌های برق در معابر و هدایت کابل‌های برق و تلفن به زیر زمین، زیباسازی، کاشت درخت و گل وگیاه و مهم‌تر از همه نظارت جدی و مسوولانه بر ساخت و سازهای که به هویت بافت لطمه وارد کرده است.
این سازنده آلات و ادوات موسیقی آیینی-مذهبی بوشهر در خصوص خدمات‌رسانی مسوولان در بافت افزود: راستش را بخواهی تعریف من از مسوولان درخصوص مشکلات بافت شاید کمی متفاوت باشد، از آنچه حداقل خود مسوولان در مورد خودشان متصور هستند. با این توضیح مسوولان اصلی من هستم و شما که تا به‌حال دردستیابی به ابتدایی‌ترین حقوق رفایی و اجتماعی خود تقریبا موفق نبوده‌ایم و حق و امتیاز مسوولیت را به کارگزاران گمارده شده‌ای سپرده‌ایم که اغلب این کاره نبوده‌اند.
تمهید در پایان با اشاره به این‌که بخش ناراضی و معترض باقی‌ماندن بافت در همین وضعیت هم نظرشان همانند بخش موافق است اما به‌گونه‌ای دیگر آن را ابراز می‌کنند، گفت: آنان هم خواستار رفاه، آسایش و پیشرفت و ترقی همه‌جانبه به‌خصوص در زمینه اقتصادی، جذب توریست، گردشگری و... هستند.
همچنین عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر در رشته معماری که دانشآموخته مرمت در مقطع دکتری است، نیز در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: مرمت به‌عنوان یک دانش زاییده دوران مدرن به حساب می‌آید، برای مرمت نمی‌توان نسخه پیچید! یعنی این‌که هر بنا با توجه به موقعیت شهری، وضعیت کالبدی و ساختاری و ... نوع رفتار خاصی را از مرمتگران مطالبه می‌کند. بنابراین مرمت باید اجازه دهد پیام یک اثر هنری به مخاطب منتقل شود.
امین نعمتی با بیان این‌که مهم‌ترین ویژگی معماری بوشهر مانند دیگر مناطق صاحب معماری همان بهترین پاسخ به طبیعت و انسان‌ها می‌تواند باشد، افزود: البته چگونگی حفاظت از آن بحث پیچیده‌ای است که خود به تنهایی مجالی دیگر می‌خواهد.
وی در خصوص مشکلات بافت تاریخی بوشهر عنوان کرد: مهم‌ترین مشکلات آن به دو دسته مشکلات دولتی و مشکلات مردمی تقسیم می‌شوند؛ مشکلات دولتی به نبود برنامه‌ای در سطح کلان در راستای حفاظت و مرمت ثروت‌های فرهنگی، آموزش‌های ناکافی و ناقص هم برای عامه مردم و هم برای خواص مانند جامعه معماران و مهندسان، قوانین مبهم و غیر شفاف برمی‌گردد و مشکلاتی مردمی نیز می‌تواند مواردی چون میل به سود اقتصادی کلان در مدت‌زمان محدود، برخی لجبازی‌های دوره‌ای به‌خاطر مسائل اجتماعی و گسست بین نسلی که منجر به تغییر ارزش‌ها شده است، باشد.
این مدرس دانشگاه قوانین مربوط به سرمایه‌گذاری در اماکن ارزشمند، قوانین وقف و ارث در کنار برداشت‌های متفاوت از قوانین را نیز یکی دیگر از مشکلات دانست و در مورد عملکرد کمپین نجات بافت گفت: این کمپین تا همین الان هم عملکرد قابل قبولی داشته است. هر چند انتظار استمرار و فراگیری بیشتری داریم. در این راستا تا حد زیادی مردم و مسوولان هم داستان شده‌اند که این هم می‌تواند خطرناک یا مطلوب باشد که زمان آن را مشخص کند.
اکبر روشنکار که یکی از اهالی بافت است و در کوچه پسکوچههای بافت تاریخی بزرگ شده است، نیز در گفت‌وگو با بامداد جنوب گفت: حضور مسولان و بازدید از وضعیت اسفبار بافت کاری بسیار پسندیده است اما تبدیل وضعیت قرمز بافت به دغدغه مسوولان و درک این موضوع که بافت تاریخی بوشهر بخشی از هویت فرهنگی و معماری این شهر غریب مانده در خود است. این حرکت فقط و فقط احتیاج به یک عزم و اراده عمومی دارد.
وی با اشاره به این‌که موضوع احیا و نجات بافت تاریخی بوشهر و نقش اهالی به‌خصوص ساکنان فعلی که می‌توانند یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب و یا احیای بافت قدیم بوشهر باشند، بستگی به ترغیب و تشویق ساکنان به ماندن در بافت دارد، افزود: برای رسیدن به این مهم راهی جز ایجاد زیرساخت‌های شهری و رفع معضلاتی که ساکنان از آن رنج می‌برند، وجود ندارد؛ معضلاتی مثل سیستم فاضلاب، بهداشت محیط و مشوق‌هایی که ساکنان بتوانند از خانه‌های خود نگهداری کنند. در حال حاضر وضعیت بافت بسیار بغرنج و پیچیده شده که یکی از موارد آن در ابتدا ترغیب ساکنان به ماندن در بافت از طریق رفع مشکلات آنها و از همه مهم‌تر داشتن توجیه اقتصادی برای قانع کردن اهالی به ماندن و نگهداری خانه‌هایشان است. چون در این شرایط فعلی بافت نباید از هیچ‌کس توقع ماندن و نگهداری بناها را داشت. این کار احتیاج به یک همراهی همگانی دارد.
روشنکاربا بیان این‌که تاکنون اشخاص و گروه‌های زیادی به‌صورت پراکنده در رابطه با بافت و حفظ و احیای آن فعالیت‌هایی داشته‌اند که در معرفی بافت بی‌تاثیر نبوده‌اند، خاطرنشان کرد: اما ایجاد کمپین نجات بافت با این گستره و اعضای متخصص و اهل فن بارقه امیدی در دل دوستداران بافت ایجاد کرده که امیدوارم در آینده نزدیک تبدیل به یک عزم و اراده عمومی شود و نتایج مثبت این کمپین را ببینیم و از اینجا از کسانی که این کمپین را تاسیس کردند، تشکر کنم.
وی در پایان گفت: از همه کسانی که در راه حفظ و نگهداری بافت قدیم تلاش کردند و در حال حاضر در زیر چتر کمپین نجات بافت فعالیت می‌کنند، تشکر و دست تک تک آنها را می‌فشارم، زنده باد بافت.
