آیین‌ها و مراسم‌هایی که مردم استان بوشهر در طول سال و طی ماه‌ها و روزهای مهم سال انجام می‌دهند ریشه در باورها، اعتقادات و باور دینی مردم دارد. مردم استان بوشهر به جهت هم‌مرز ‌بودن با کشورهای همسایه و به‌عنوان دروازه انتقال و صادرات و واردات مراسم‌های مذهبی محسوب می‌شد. مراسم‌هایی که در طی سال برگزار می‌شود، از اجداد گذشته به ما ارث رسیده است و با وجود تغییر و تحولاتی که در جهان امروز دیده می‌شود، تحریف نشده است و همچنان با شور و هیجان وصف‌ناپذیری برگزار می‌شود. به‌دلایل شرایط خاص، مردم این منطقه در پایبندی به ارزش‌های دینی و معنوی‌شان سرآمد و زبانزد هستند و این خود نکته مثبتی در فرهنگ این دیار به‌شمار می‌رود.

یکی از ماه‌هایی که مردم استان بوشهر در آن مراسم‌هایی ویژه و خاصی انجام می‌دهند، ماه پربرکت رمضان است که ما در این مجال به شرح و توضیح هر کدام از این مراسم‌ها به‌طور اختصار می‌پردازیم.

جست‌وجوی هلال ماه

مردم در آخرین روز از ماه شعبان هنگام غروب آفتاب به بلندای دیوار خانه یا پشت‌بام‌ها می‌روند و به جست‌وجوی هلال ماه رمضان می‌پردازند. گاه این مراسم به‌صورت گروهی در بیرون شهر انجام می‌شود و به‌دنبال روئت هلال ماه در بلندترین جای ممکن قرار می‌گیرند. در گذشته هر خانواده به‌عنوان یک گروه روئت هلال ماه محسوب و این کار با چشم غیر مسلح و گاهی با دوربین‌های چشمی انجام می‌شد.

مقابله قرآن و خواندن دعای افتتاح

یکی از مراسمات ویژه که معمولا در ماه مبارک رمضان انجام می‌شد و هم‌اکنون نیز انجام می‌شود، انجام مراسم مقابله و خواندن دعای افتتاح است.

هر شب ماه رمضان پس از رویت هلال ماه یک جزء از قرآن به‌صورت ترتیل تلاوت می‌شود. افراد به‌صورت نیم‌دایره یا دو صف روبه‌روی هم می‌نشینند و قرآن را تلاوت می‌کنند و معمولا شیخ و آن کسی که تلاوت بهتری دارد، اشتباهات و قواعد تجویدی رعایت نشده را یادآوری می‌کند.

در تلاوت قرآن در شب‌های ماه رمضان معمولا سوره‌هایی هست که نوبت قرائت هر فرد رسید، باید در شب بعد برای کل جمعیت شیرینی تقسیم کند. این سوره‌ها عبارتند از: یاسین، الرحمن، عبس، کوثر و... . در برخی مناطق نیز این عمل مختص جزء 30 و قرائت سوره کوثر است و هر کس این سوره را تلاوت کرد، باید بقیه سوره‌ها را نیز قرائت برای تمامی افراد حاضر در جلسه شیرینی تهیه و تقسیم ‌کند.

مناجات‌خوانی-دم‌دم سحری

در گذشته به‌دلیل نبود وسایل صوتی که امروزه وجود دارد، برای بیدار‌کردن مردم به روش‌های گوناگون عمل می‌کردند.

مناجات‌خوانی

معمولا آخوند یا یکی از افراد که از صوت خوش برخوردار بود، حدود یک ساعت قبل از اذان صبح بر پشت‌بام خانه و یا دیوار خانه می‌رفت و اشعاری در نیایش خداوند و مدح و ثنای او و پیامبر اکرم‌(ص) و حضرت علی‌(ع) می‌خواند و بدین طریق مردم با شنیدن صدای وی از خواب بیدار می‌شدند و سحری می‌خوردند.

در برخی از شهرها مثل خورموج و اهرم علاوه بر مناجات‌خوانی، افرادی بودند که فانوس به‌دست به در حیاط خانه‌ها می‌رفتند و دیگران را از آمدن وقت سحر خبردار می‌کردند.

دُم‌دُم سحری

یکی دیگر از مراسماتی که هنگام سحر انجام می‌شد، مراسم «دُم‌دُم سحری» بود که در مرکز استان نمود و اجرائی بیشتری داشته است. افرادی با نواختن طبل یا دمام با خواندن اشعاری در کوچه‌ها می‌گشتند و مردم را از این طریق بیدار می‌کردند.

خواندن دعای مجیر

در نیمه ماه رمضان معمولا از شب شانزدهم به‌مدت چند شب دعای مجیر می‌خوانند، افراد به‌صورت دایره کنار هم می‌نشینند و با خواندن هر بند از دعا با جواب دسته جمعی «اجرنا من‌النار یا مجیر» او را در خواندن دعا همراهی می‌کردند.

مراسم‌های شب احیا و برسر گذاشتن قرآن،الغوث

مراسم غسل شب لیه‌القدر

هنگام غروب آفتاب مراسم غسل لیله‌القدر انجام می‌شود و بدن و لباس را از هر ناپاکی تمیز می‌کردند تا برای اجرای مراسم شب احیا آماده شوند.

سه شب مهم در ماه مبارک رمضان؛ شب نوزدهم ضربت خوردن حضرت علی‌(ع)‌، شب 21 رمضان شب شهادت حضرت علی و شب 23 رمضان شب نزول قرآن این مراسم انجام می‌شد پس از اجرای مراسم  و دعای افتتاح و روضه‌خوانی در ساعات پایانی شب با خواندن دعای جوشن کبیر، مراسم آغاز و تا قبل از مراسم سحری ادامه پیدا می‌کرد.

یکی از رسم‌هایی که در گذشته در لیالی قدر انجام می‌شد البته هنوز هم در برخی نقاط استان در این شب‌های بزرگ صورت می‌گیرد.

برای اجرای این مراسم معمولا همه رو به قبله می‌نشینند و یک دیگ را پس از طاهر‌کردن از آب پر می‌کردند و یک عدد تسبیح نیز پس از شستن و طاهر‌کردن آماده می‌کردند. پس از خواندن هر بند از دعای جوشن و جواب همگانی تسبیح در آب می‌چرخاندند. کسی که این کار را بر عهده می‌گرفت باید با وضو باشد تا این‌که هزار و یک اسامی خداوند خوانده می‌شد، در پایان آب را به‌عنوان «آب دعا» میان افراد تقسیم می‌کردند. از آن آب عده‌ای می‌خوردند، به سر و صورت می‌ریختند و اعتقاد داشتند که شفا می‌یابند. معمولا اکثر دعاها و حاجات در این سه شب به‌صورت ویژه و نذر و نیازها صورت می‌گرفت. این سه شب را که شب لیله‌القدر می‌دانند و احتمال قوی شب 23 رمضان را شب لیله‌القدر می‌خواندند، نماز شب لیله‌القدر جماعت یا انفرادی برگزار می‌شود.

سودابه زیارتی