هنوزمدتي ازواگذاري بازار توليد وعرضه پسته ايران به امريكايي ها نگذشته است كه اينبارزمزمه هايي به گوش مي رسد كه تاچند سال آينده بازارخرماي ايران نيز به چنين سرنوشتي دچار خواهد شد . درحالي كه ايران ازلحاظ توليد خرما رتبه دوم جهان را به خود اختصاص داده، اما برخي مشكلات ازجمله كاهش وشورشدن منابع آبي دركنار بروز خشكسالي موجب شده تا دراين سالها زنگ خطر ازدست دادن اين رتبه به صدا درآيد . البته اين تمام ماجرا نيست زيرا همين چند روز پيش بود كه رئیس انجمن ملی خرمای ايران درهشداري اعلام كرد:«بررسيها نشان مي دهد، امريكايي ها درتلاشند تا با گسترش نخلستان هاي خرما در جنوب اين كشور، ظرف چند سال آينده اين بازار مهم را نيزمانند پسته از دست ايران درآورند.»

نویسنده : محمدرضا سوري 

سرنوشت تلخ پسته در انتظار خرماي شيرين ايران

بكارگيري روشهاي نوين در پرورش نخل در كشور موجب شد،تا میزان تولید خرما در از950تن در سال 67، با افزايش 5برابري به حدود يك ميليون تن در سال ۱۳۹5 برسد.

اين افزايش درحالي اتفاق افتاد كه با بروز پديده خشكسالي وشور شدن منابع آبي و تاثرات منفي ريزگردها ترمز روند پيشرفت در اين مسير به شدت كشيده شد.

تنوع توليد خرما در كشور

گزارشها نشان مي دهد ،با وجود اينكه استانهاي خوزستان، بوشهر، فارس، كرمان، هرمزگان و سيستان وبلوچستان از ديرباز ازجمله مناطق مهم كاشت و توليد خرما هستند اما بكارگيري روش هاي نوين موجب شده تادر حال حاضرمناطق جديدي ازجمله استانهاي يزد، اصفهان، كرمانشاه، خراسان جنوبي، ايلام، سمنان وكهكيلويه و بويراحمد نيز درمقياس كم، به جمع توليد كنندگان سنتي خرما بپيوندند.

اين درحالي است كه استان كرمان با حدود 54 هزار هكتار و توليد 277 هزارتن خرما مقام اول كشوررا زمينه ميزان و وسعت به خود اختصاص داده است.

همچنين بر پايه آمارهاي جهاد كشاورزي ،ايران با توليد متنوع ترين انواع نوع خرما توانسته ركوردارجهان باشد ،به طوري كه هم اكنون دركشور خرماي مضافتي با242 هزار تن، كبكاب 140 هزار تن، استعمران 96 هزار تن، شاهاني 51 هزار تن، ربي 20 هزار تن، برحي 10 هزار تن، پيارم 6 هزارتن و ديري با 4 هزار تن و ساير ارقام با توليد 383 هزار تن را به خود اختصاص دهد كه دراين ميان خرماي مضافتي با ارقام بالاي 25 درصد ، و رقم ديري باكمتر از 5/0 بيشترين وكمترين نوع توليدي خرما در مناطق مختلف كشوررا به خود اختصاص دهند.

نگاهي به مشكلات ريز ودرشت خرماي كشور

با وجود اينكه كيفيت خرماي ايران موجب شده تا پس ازمصر لقب دومين كشورتوليد كننده را براي خود به دست آورد ، اما مشكلاتي از قبيل نداشتن صنايع بسته بندي وتبديلي موجب شده به دلیل نداشتن بازارهای جدید در رده هفتم صادرات قرار بگيرد.

مدیرکل میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری وزارت جهاد کشاورزی در اين رابطه به جوان مي گويد:«بي توجهي به نوسازي صنايع بسته بندي موجب شده تا با گذشت سالها اين صنعت هنوز به صورت سنتي عمل كند ، و به همين دليل نيز بيشترمشتريان از خريد چنين محصولاتي خوداري كنند .»

ابوالقاسم حسن پور مي افزايد:« با وجود اينكه كشورمان پس از مصر دومين توليدكننده خرما در جهان است، اما به دليل نداشتن‎ ‎بازارهاي جديد و بسته‌بندي‌هاي سنتي در رده هفتم صادرات اين محصول قرار گرفته به طوري كه ‎ ‎سالانه كمتر از 150 هزار تن خرما صادر‏‎ ‎مي‌كند.»

وي ادامه مي دهد :« درحالي كه از گذشته تاكنون خرمای ایران دربسته هاي10 کیلوگرمی و به صورت سنتی صادر مي شود،اين موضوع موجب شده تا کشورهايي همچون تونس و امارات با سود بردن از اين نقص، با بسته بندیهای کوچک واستاندارد خود جایگاه ایران را در بازارهای صادراتی را بگيرند.»

گزارش ها نشان مي دهد، بالا بودن نرخ تسهيلات وكاهش زمان باز پرداخت آن در كنار خشكسالي وشور شدن منابع آبي ،از جمله مشكلاتي است كه سبب شده تا خرما كاران كشورنتوانند بهره چنداني از دسترنج خود ببرند.

نایب رییس کمیسیون آب، محیط زیست و اقتصاد سبز اتاق ایران دراين خصوص مي گويد:« تسهیلات با نرخ بهره 16درصد و با بازپرداخت شش ماهه موجب شده تا خرماكاران به اين نتيجه برسند كه قيد گرفتن تسهيلات بانكي را بزنند.»

رشیدفرخی با اشاره به اينكه ورود دولت به بحث قيمت گذاري وساير موارد به ضرر توليد كننده تمام مي شود مي افزايد:« نبود دخالتهاي دولتي درمباحث مربوط به خرما موجب شد ،تا دردو سه سال گذشته خرماهاي توليدي روي دست خرماكاران نماند وآنها بتوانند با قيمت خوبي محصولاتشان را بفروش برسانند.»

پس از پسته نوبت به خرما رسيد

چند روز پيش بود كه رئیس انجمن ملی خرمای ايران در نشست بررسی مسائل و مشکلات زنجیره تامین خرمای صادراتی با اعلام هشدار در خصوص آينده اين محصول مهم توليدي كشور،اعلام كرد: «گزارشهاي مستند ازنخلستان‌های جنوب آمریکا نشان مي دهد كه فعالان این کشور برای دراختیار گرفتن بازارخرمای جهان در سال‌های آینده برنامه هاي ويژه اي را دردستوركارخود قرارداده اند.»

محسن رشید فرخی افزود :« در آمریکا نخلستان های جدید با شیوه های مدرن آبیاری، احداث شده که این نخل‌ها ظرف شش - هفت سال آینده به درآمدزایی می‌رسند، لذا براي جلوگيري از بلايي كه برسر پسته كشور درآمد بايد ازهمين حالا به فكر برنامه ريزي باشيم.»

وي ادامه داد:«اين موضوع مي طلبد تا جهاد کشاورزی با توجه به کمبود آب در تولید محصولات کشاورزی قیمت تمام شده را در نظر بگیرد و الگوهای کشت مناسبی را به کشاورزان ارائه دهد.»

لذا اين موضوع مي طلبد كه مسئولان كشور باانجام برنامه ريزي هاي دقيق ومدون نگذارند تا به راحتي بازارمهم خرماي كشورازدست برود .

نخلستانهاي پربركت را دريابيم

بهر حال هنوز هم نخلستانهاي ايران آنقدر جان دارند كه بتوانند به روند افزايش باردهي هايشان ادامه دهند اما آيا مسئولان هم برنامه اي براي مديريت اين محصول دارند؟ در همين رابطه مدیرکل میوه‌های گرمسیری و نیمه گرمسیری وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به افزايش 80 تا 100هزارتني توليد خرما در سال جاري به "جوان" مي گويد:« از مجموع 200 هزار هکتار باغ خرما موجود در استان‌های کرمان، فارس، خوزستان، هرمزگان، بوشهر، سیستان و بلوچستان امسال یک میلیون و 190 هزار تن خرما برداشت شد.»

"ابوالقاسم حسن پور" با اشاره به افزايش صادرات در سالهاي اخير مي افزايد «درحالي كه درسال 93، صادرات150 هزار تن بود اما در سال 94 این عدد به 170 هزار تن رسید.»