بامدادجنوب/فرشته قهرمانی:
نقش جشنواره آیینی و سنتی در حفظ این نمایش‌ها غیرقابل انکار است و تنها در جشنواره آیینی و سنتی است که نشانه‌های تئاتر ایران را می‌توانیم شاهد باشیم.
با وجود اهمیت زیادی که این جشنواره دارد اما کارکرد و تاثیر این جشنواره در جریان عمومی تئاتر آنچنان که باید بروز نکرده است که شاید علت آن عدم استمرار فعالیت تئاتر سنتی باشد، همچنین جشنواره آیینی سنتی که به‌صورت دوسالانه برگزار می‌شود فقط حول روزهای جشنواره است که تب‌وتاب تئاتر سنتی را ایجاد می‌کند در حالی که ما نیاز داریم برنامه‌ریزی مناسبی برای رشد و ارتقای این‌گونه تئاتری داشته باشیم تا در دوره بعد تفاوت‌های فاحشی در آثار نمایشی را شاهد باشیم. تئاتر آیینی و سنتی نیاز به پیوستگی فعالیت دارد و اگر آن را از تئاتر بگیریم و به‌دلیل به روز نبودن و کهنگی که در گذر زمان داشته آن را کنار بگذاریم در آینده هیچ نشانه و رنگ و بویی از نظر ایرانی‌بودن در کارها نخواهیم داشت. ما باید از تئاترسنتی در تولید آثار مدرن‌مان بهره‌برداری کنیم. شناخت شگردهای تئاتر سنتی در انواع خود، ما را به ساختار تئاتر ایرانی منطبق با نیاز امروز نزدیک می‌کند بنابراین بهره‌گیری این شگردها در آثار نمایشی از سوی جوانان باعث امیدواری و خوشحالی است.
هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی با حضور هنرمندان نمایش‌های آیینی، صبح دیروز در جمع کودکان مبتلا به سرطان بیمارستان «محک» کار خود را آغاز کرد.
داود فتحعلی‌بیگی، دبیر هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی ضمن اظهار خرسندی از آغاز این دوره از جشنواره در بیمارستان محک گفت: بسیار خوشحالم که هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی به صورت نمادین در بیمارستان «محک» کار خود را آغاز می‌کند. از خداوند برای تمام کودکان در حال درمان آرزوی سلامتی می‌کنم. ما پیام‌آور شادی برای آنان هستیم.
در ادامه این مراسم ارمغان به‌دارمند مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی ایران، بیان کرد: من نیز مانند همکارانم از برگزاری هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در این مکان بسیار خرسندم. یکی از ویژگی‌های آیین‌ها، گسترش مهربانی است. مراسم امروز هم‌اندیشی و پیوندی میان هنرمندان نمایش و اهالی بیمارستان محک است. امیدوارم حرکت هنر نمایش در این مسیر ادامه یابد و ترویج‌دهنده مهربانی باشد.
نمایش «ناخدا خانم» امروز در تهران به روی صحنه می‌رود
نمایش «ناخدا خانم» به کارگردانی مشترک علیرضا غلامی و حامد مهینی پعصر امروز در قالب جشنواره نمایش های آیینی و سنتی در تهران به روی صحنه می رود. این اثر نمایشی از شهر خارک و با مدت زمان ۶۰ دقیقه اجرا می شود.
غلامی با اشاره به داستان این نمایش گفت: «ناخدا خانم» روایت زندگی دختری است که بعد از فوت پدرش، میراثش که یک لنچ است به او رسیده و این دختر مجبور می شود برای به سامان رساندن خانواده اش وظیفه اداره لنچ را بر عهده بگیرد اما در دل ماجرا مشکلاتی برایش به وجود می آید.
وی با بیان اینکه این اثر نمایشی بر اساس آیین های جزیره خارک شکل گرفته است، تصریح کرد: این نمایش آیین هایی چون مراسم زار، مراسم غولک، آواهای استفاده شده در دریانوردی را در دل این داستان به مخاطب معرفی می کند. به عنوان نمونه مراسم غولک حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ سال قبل اجرا می شده و طی آن غواصان مروارید، ماسکی را به نام غولک به چهره می زدند و برای اینکه کوسه ها از آنها بترسند با این ماسک درون دریا می رفتند و مروارید صید می کردند. طی تحقیقات و پژوهش هایی که ما انجام دادیم ماسکی که در این نمایش مورد استفاده قرار می گیرد بسیار شبیه به همان ماسک غولک قدیمی است.
این کارگردان با اشاره به اینکه آداب و رسومی از مردم هندوستان در این جزیره به یادگار مانده است، افزود: در قدیم جزیره خارک نقطه ای برای پیوست ایران به هندوستان و در تصرف پرتغالی ها و انگلیسی ها بوده است، در حقیقت آیین های این جزیره بیشتر از کشورهای آفریقایی و هندوستان به ما ارث رسیده است. تلاش ما این بوده که نمایش آیین های جزیره خاک با داستانی که طراحی کردیم درآمیزد. نمایش نیز به شیوه سه سویه در تالار حافظ به صحنه خواهد رفت.
اجرای «آیین زار» و «شیخ فرج» در «ناخدا خانم»
حامد مهینی دیگر کارگردان این نمایش نیز درباره اجرای «ناخدا خانم» عنوان کرد: من اصالتا عرب آبادانی هستم اما در جزیره خارک بزرگ شدم و با آداب و رسوم و آیین های این شهر آشنایی دارم. آیین زار و آیین حنابندان مهمترین آیین های این جزیره هستند که هنوز هم به شکل کامل برگزار می شوند. اما این روزها آیین زار به دلیل برخی ملاحظات در خانه و دور از چشم مردم برپا می شود. مراسم زار به دو شکل نمایشی و زار درمانی برگزار می شود و برای مردم آن منطقه تقدس خاصی دارد.
وی در پایان عنوان کرد: مراسم زار شیخ فرج، زار حبشی از جمله مراسم های زار جزیره خارک هستند که با مراسم زار بندرعباس و میناب و اهواز و خوزستان متفاوت هستند. این مراسم از سومالی و زنگوار وارد این جزیره شده و شکل رقص و آهنگ و سازهایی که در آن استفاده می شود با مراسم زار دیگر شهرها متفاوت است. در این نمایش ما از مراسم زار شیخ فرج استفاده کردیم. شیخ فرج، سازی سنتی و بسیار بزرگ است که در نمایش «ناخدا خانم» ما از سازی کوچکتر اما شبیه آن بهره گرفتیم.
