الهام بهروزی:
تابستان از میانه خود گذشته است و آنچه در این برهه زمانی ذهن والدین را به خود مشغول کرده، تهیه فرمهای مدارس فرزندانشان است که هر ساله از سوی مدرسه رنگ و مدل آن پیشنهاد و در تولیدیهای مخصوص دوخت فرم دانشآموزی تهیه میشود. بدیهی است اجرائی شدن طرح فرم یکدست در مدارس، پیامدهای مثبت و منفی در پی داشته که البته از سویی یکدست بودن روپوش دانشآموزان موجب تقویت وحدت رویه میان دانشآموزان و کاهش تکرویها و خشونت آنها و گرایش به سوی کار گروهی شده است و با اجباری شدن استفاده از فرمهای یکدست و یک مدل و یک رنگ، دیگر فاصله طبقاتی در میان دانشآموزان در مدارس نمودی ندارد و فقیر و غنی در کنار هم با توجه به استعداد و هوشی که دارند به فراگرفتن درسها و آموزههای معلمان دل میسپارند.
اما از سوی دیگر هم جنس یونیفرمها، رنگ و مدل انتخابی موجب تاثیر سوء بر سلامت جسم و روان دانشآموزان گذاشته است. حال با توجه به اینکه این موضوع از اهمیت بالایی برخوردار است و در روحیه دانشآموزان تاثیر شگرفی دارد، میطلبد که متولیان امر در خصوص برخی از رنگها و مدلهای یونیفرم مدارس بازنگری کنند؛ چراکه به گفته روانشناسان «به این دلیل که رنگهای تیره مانع فعالیت و جنب و جوش دانشآموزان میشود، باید برای فعال کردن دانشآموزان در فصل پاییز و زمستان که روزهای کوتاهی دارد، باید از رنگهای شاد استفاده کرد؛ چون سبب ادراک هوشی و قوای روحی بیشتری میشود. همچنین روانشناسان توصیه میکنند از آنجا که دختران برای انتخاب پوشش خود دقت و حساسیت زیادی به خرج میدهند، باید برای لباس فرم آنان توجه ویژهای شود و نهتنها رنگ فرم دانشآموزان، بلکه در پوشش معلمان و فضای آموزشگاهی نیز از رنگهای نشاطآور استفاده شود.»
با این اوصاف، با توجه به اهیمت رنگ و مدل فرم دانشآموزی با یک طراح حوزه مد و لباس به گفتوگو نشستیم و نظر وی را در این زمینه جویا شدیم. آمنه فروردین یکی از طراحان شاخص استان بوشهر و برگزیده جشنواره ملی مد و لباس سی پال است. وی مدیر خانه مد و لباس و صاحب امتیاز برند رسمی «مینار»، عضو موسسه فرهنگی هنری «نیمدری سبز»و عضو کارگروه مد و لباس استان بوشهر است. در کارنامه هنری وی طراحی لباس هنرمندان و گروههای موسیقی شاخص هماستانی نظیر گروه موسیقی «لیان» دیده میشود. در ادامه شما را به خواندن این گفتوگو با آمنه فروردین دعوت میکنم.
طرحهای انتخابی برای فرمهای مدارس، بهویژه دوره دبستان را چگونه ارزیابی میکنید؟
تعیین لباس فرم برای مدارس با الگوی مشخصی برای هر مدرسه اتفاق جدیدی نیست و طی سالهای گذشته در نظام آموزشی وجود داشته است؛ اما براساس قوانین وزارت آموزش و پرورش لباس فرم دانشآموزان اجباری است، در حالی که مدیران مدارس اولیای دانشآموزان را برای تهیه فرم بچههایشان برای سال تحصیلی جدید به تولیدیهایی که با آنها قرارداد بستهاندیا فروشگاههایی که عرضهکننده هستند، هدایت میکنند؛ اما نکته مهم دراین طرح ملی که به آن توجه نمیشود این است که مدیران مدارس و مسوولان مربوط بدون مشاوره با افراد متخصص اقدام به انتخاب رنگ، جنس و طرح لباس فرم دانشآموزان میکنند، در حالی که بیشتر انتخابها رضایت دانشآموزان را که مصرفکننده این فرمها هستند، بهدنبال ندارد. این نارضایتی منحصر به دانشآموزان دبستانی نیست؛ بلکه در تمام مقاطع تحصیلی وجود دارد و درد دل همه خانوادهها این است که پوشیدن فرم مدرسه فرزندانشان اختیاری نیست؛ بلکه اجباری است و در طی تحقیقات انجام شده از تولیدکنندگان، خانوادهها و دانشآموزان مقاطع مختلف بهویژه دبستان اینگونه ارزیابی میشود که مسوولان باید در زمان اجرای این طرح ملی سن مقطع تحصیلی را لحاظ کنند و نه تنها این نظر من به عنوان یک طراح، بلکه روانشناسان این است که رنگ و مدل فرم مدارس باید در یک کارگروه که شامل کارشناسان فعال در حوزه مد و لباس و روانشناس میشود، مورد برسی قرار بگیرد نه آنکه با سلیقه مدیران و یا برخی تولیدکنندگان باشد. درست است که پوشیدن فرم نظم و یکرنگی ظاهری دانشآموزان را در مدرسه به دنبال دارد؛ اما زمینهساز مشکلاتی برای دانشآموزان و اولیا است که در مرحله اول انتخاب رنگ و مدل آن است که در برخی موارد نیز بهدلیل اعمال سلیقه مدیران مدارس بیعلاقگی دانشآموزان نسبت به پوشیدن فرم صورت میگیرد.
بهعنوان یک طراح و تولیدکننده آیا پارچههای فرمهای دانشآموزی را مناسب میدانید؟
این حرف من تنها نیست؛ بلکه حرف والدین و تولیدکنندگان است که چرا دانشآموزان باید مجبور به پوشیدن و دوخت پارچههای نامناسب و بیکیفیتی باشند که انتخاب مدیران و پارچه فروشهایی است که پارچه لازم را برای تولید انتخاب کرده و به تولیدکنندگان آن هم به قیمت نامتعارف عرضه میکنند که از نظرجنس و رنگ و طرح مناسب با اقلیم آب و هوایی نیست و از نظر روانشناسی با روحیه دانشآموزان سازگاری ندارد و حتی منجر به دوخت با کیفیت نمیشود به همین دلیل پارچههای مصرفی را نه تنها من بلکه خانوادهها هم مناسب نمیدانند.
مدلها و رنگهای انتخابی فرمها چقدر به روحیه کودکان نزدیک است و آیا کودکان فرمهای خود را دوست دارند؟
از آنجایی که انتخاب طرح و فرم لباس مدارس زیر نظر کارگروه خاصی -متشکل از کارشناسان مد و لباس و رنگشناسان و روانشناسان- انجام نمیشود و حتی به سلیقه دانشآموزان و خانوادها توجهی نمیشود، از این رو درصد بیشتری از دانشآموزان مدلها و رنگهای انتخابی فرم خود را دوست ندارند واعلام نارضایتی میکنند و مجبور به پوشیدن لباس خود میشوند.
بزرگترین مشکل فرمهای دانشآموزی کدام است؟
بزرگترین مشکل فرمهای مدارس وجود افراد سودجوست که زیر نظر کارگروه خاصی فعالیت نمیکنند و طرح و پارچه مصرفی فرم را به سلیقه خودشان به دانشآموزان اعمال میکنند و این مشکل باید زیر نظرکارگروه خاصی بهصورت ریشهای حل شود تا دانشآموزان با آرامش و رضایت کامل سال تحصیلی خود را با ذوق و شوق طی کنند. به امید حل این مشکل اساسی که سالها ریشه دوانده و به درختی که ثمره آن آسیب رساندن به دانشآموزان، خانواده آنها و حتی تولیدکنندگانی میشود که مجبور به دوخت فرم دانشآموزان با اعمال سلیقه این افراد هستند.
کیفیت فرمهای دانشآموزی را چگونه ارزیابی میکنید؟
با توجه به گفته دکتر قبادی رئیس کارگروه سازماندهی مد و لباس کشور: «لباس در تمام ساعات به عنوان یک عنصر اساسی همیشه همراه ماست و در روح و روان و احساسات ما تاثیر دارد.» باید بگویم که در حوزه یادگیری و آموزش چند برابر است. اگر لباس از لحاظ طرح، جنس، کیفیت و مدل مناسب دانشآموز نباشد بهطور قطع اثر منفی دارد و باید به این مقوله بیشتر اهمیت داده شود؛ چون قشر زیادی از جمعیت را دانشآموزان تشکیل میدهند؛ چراکه یکی از مشکلات فرم دانشآموزان که از کیفیت کمتری برخوردار است این است که انتخاب پوشش به شورای مدرسه برمیگردد و آن هم بهدلیل هزینههای مدرسه و خرج تحصیل، خانوادهها هزینه نکردن مازاد را ترجیح میدهند و لباس ارزانتری تهیه و تولید کنند که به همین دلیل مدل و کیفیت مناسب در اولویتهای بعدی قرار میگیرد.
بیشترین گلایه خانوادهها در تهیه فرم دانشآموزی شامل کدام مورد است؟ رنگ، جنس پارچه یا مدل آن؟
این روزها خانوادهها بهدلیل شرایط سخت اقتصادی و مشکلات خاصی که خانوادهها دارند. در کنار این دغدغهها هزینههایی وجود دارد که خانوادههای دانشآموزان باید بپردازند، از جمله آن تهیه فرم مدرسه است که متاسفانه در برخی از مدارس، مدیران در الزامی بودن این لباس سختگیری میکنند. در حالی که طبق قانون اجباری در این زمینه وجود ندارد! درگذشته بنا به دلایل چون وجود فرهنگ قناعت و تعداد زیاد فرزندان سطح اقتصادی خانوادهها و نگاه ساده به زندگی دیده میشود که دانشآموزان لباس فرم خود را بیش از یک سال و شاید سه تا چهار سال میپوشیدند؛ ولی امروزه فرم دانشآموزان هر ساله تغییر میکند و اما نکته مهم در این طرح ملی که به آن توجهی نمیشود، این است که آیا خانوادههایی که توان مالی ضعیفی دارند برای تامین لباس فرزندان دانشآموز آنها فکری شده است؟ این ناتوانی مالی موجب فشارهای روحی و روانی و حتی گاهی تنش رفتاری شده است؟! یکی دیگر از گلایه خانوادهها این است که ایام تابستان برای دانشآموز زمان استراحت است؛ اما در این زمان باید بهدنبال تهیه فرم لباس مدرسه فرزند خود باشند و اینکه نظر آنها بر این است که در یک زمان و مکان خاصی (فروشگاهی) این لباسها تهیه و در اختیار آنها قرار بگیرد نه اینکه دغدغه اندازهگیری و تحویل لباس را همراه خودشان در این زمان داشته باشند. دیگر دغدغههای خانوادهها کیفیت و حتی رنگ و طرح لباسهای تیرهای است که برای مقاطع مختلف بهویژه دبستان در نظر گرفته میشود که مناسب روحیه کودکان نیست!
قیمت فرم دانشآموزی خانوادهها را در این شرایط تحت فشار قرار نداده است؟
قطعا آنها را تحت فشار قرار داده است؛ چراکه با مشکلات اقتصادی امروز خانوادهها در کنار هزینههای دیگر فرزندانشان هزینه تهیه فرم تحصیلشان را هم نیز دارند و باید ازخودمان بپرسیم خانوادههایی که توان مالی ندارند، چگونه به تهیه این لباس بپردازند؟! خب هزینهایی که الان در قبال این چنین پارچهای از خانوادهها گرفته میشود کمی نامتعارف است؛ آن هم بهعلت اینکه میخواهند لباس با قیمت مناسب تحویل خانواده داده شود. از این رو، برای بهتر شدن و داشتن یک لباس با هزینه مناسب و باکیفیت نیاز به نظارت و سازماندهی است، نه اینکه هرکسی بخواهد برای خودش قیمتگذاری کند.
شما بهعنوان یک طراح بیشتر برای فرمهای دخترانه چه مدلهایی را پیشنهاد میکنید با توجه به آب و هوای منطقه؟
بهعنوان یک طراح لباس باید بگویم که فرم لباسهای دانشآموزان دختر تا حدودی قابل پذیرشتر است تا فرم دانشآموزان پسر که از رنگهای سرد و تیره استفاده میشود و بهنظر میآید که نظم بهتری نسبت به لباسهای پسران دارد؛ چراکه در کل طراحان و تولیدکنندگان بیشتری در این زمینه فعالیت دارند و در این میان محدود افرادی به طراحی لباس آقایان و پسران در زمینههای مختلف میپردازند؛ یعنی جای خالی آن احساس میشود. برای بهبودبخشی به طراحی لباس فرم دانشآموزان دختر ابتدا باید به مقطع تحصیلی دقت شود. برای دوره دبستان معمولا در انواع طرحهای فانتزی، رنگهای شاد و پوشیدن راحت لباس و حجاب آن داشته باشند که با علاقه پوشیده شوند و در آن احساس نارضایتی نداشته باشند. در دوره راهنمایی و متوسطه که دختران با مد آشنایی پیدا کردهاند و درست است که میگویند: بیخیال لباس فرم است؛ یعنی نباید از طرح و مدل برخوردار باشد؟ و یا اینکه جنس و کیفیت در آن کمتر دیده شود؟ ولی این یک فکر پیش پاافتاده است و یا اینکه یک کاری را از سرخودمان کم کردن است. بلکه عقیده من این است که باید به تمام صفر تا صد کار اهمیت داده شود؛ چراکه باید در فرم این مقطع تحصیلی از رنگ، جنس و ظاهری آراسته برخوردار باشد که دانشآموز دختر علاقه به پوشیدن آن داشته باشد نه اینکه ظاهری شلخته داشته باشد؛ چراکه شاهد آن بودهام که دانشآموزان دختر با خانوادههای خود درگیر تعمیر لباس فرم خود بودهاند. پس باید در رنگ و طرحهایی باشد که مناسب آب و هوای منطقه و حتی رنگ پوست و استایل و مناسب با سلیقه آنها است؛ ولی بهصورت متعارف و پسندیده طراحی و ارائه شود. چرا باید مدلهایی که تولیدکنندگان بزرگ و مدیران مدرسه و یا افراد سودجویی که میخواهند از بازار در این نوع لباسها سود ببرند، هزینه کرده و استفاده کنیم.
فرمهای پیشنهادی پسرانه از دید شما کدام است؟
فرمهایی که برای پسران طی این چند سال در مدارس و فروشگاههای استان بوشهر یا برخی کارگاههای خیاطی به مرحله دوخت و فروش میرسد. خیلی قابل تحسین نیست و ارائه به دانشآموزان و خانوادههای آنان نیست؛ چراکه بهخاطر پایین آمدن هزینه لباسها و سودجویی افرادی که پارچههای مصرفی را میآورند و مدیرانی که با این پارچهفروشیها و فروشگاههایی که با تولیدکنندگان خود قرارداد میبندند که مثلا هدفشان راحتی خانوادهها و پایین آمدن هزینههاست و یا اینکه این فقط فرم مدرسه است و باید از این نوع طرح و جنس پارچه باشد و داریم فقط یک کار بیکیفیت را تحویل خانوادها و دانشآموزان میدهیم. طرح پیشنهادی من برای فرم لباس پسرها این است که حداقل یک پارچه با کیفیت استفاده کنیم که خوشدوخت و خوشفرم باشد تا تمایل به پوشیدن لباس فرم خود داشته باشند. برای ارائه این نوع لباس میشود خیلی طرحهای بجا و شیک و در شأن یک دانشآموز پسر انجام داد و تلاشم بر این است که برای سال تحصیلی جدید طرحها را در قالب یک نمایشگاه در معرض دید علاقهمندان بگذارم.
در طراحی فرم بیشتر باید چه معیارهایی ملاک قرار بگیرد؟
معیارهای مهم در طرح فرم لباس مدارس به این شرح است: آگاهی لازم از تاثیر رنگ بر ناخودآگاه دانشآموزان باید مورد اهمیت قرار بگیرد؛ چراکه بههمین دلیل انتخابهای نامناسب در رنگ منجر به عواقبی بد در روحیه و رفتار قشر محصل جامعه شده است. در مقوله طراحی لباس هیچ رنگی رد نمیشود و تنها بحث این است که استفاده از ترکیب هوشمندانه از تمامی رنگها موجود در طبیعت انجام گیرد. خطوط، فرم و برش در طراحی لباس دانشآاموزان امری علمی و اصولی است که نیاز به مطالعه در تمامی زمینههای مرتبط دارد. در طراحی لباس دانشآموزان دوره راهنمایی و دبیرستان باید رده سنی (با توجه به سن حساس و بلوغ) بیش از هر دوره دیگری مورد توجه قرار بگیرد. تشکیل کارگروههای مد و لباس که تشکیلشده از افراد متخصص و روانشناس و رنگشناس که در زمینه فرم دانشآموزان بهطور اختصاصی فعالیت دارند، استفاده از این کارگروه یکی از معیارها برای روند بهتر لباس مدارس است. ارتباط مستقیم آموزش و پرورش و مدیران مدرسه و انجمن اولیای دانشآموزان با کارگروه مد و لباس برای تعیین و شکلدهی بهتر به این نوع لباس است.