داود علیزاده
حواشی ویروس کرونا همچنان ادامه دارد. این‌بار در بخش آموزش‌وپرورش این ویروس چالش‌های متعددی را ایجاد کرده است که در رسانه‌های مختلف و حتی فضای مجازی بسیار به آن پرداخته‌شده است؛ اما بخش مغفول مانده و کمتر دیده‌شده این ماجرا، در بحث تحصیل افراد نابینا و ناشنوا است.
توان‌یاب‌های در دوران کرونا معضلات خاص خود را داشتند. همان‌طور که پیش‌ازاین دبیر کل شبکه تشکل‌های نابینایان کشور، در گفت‌وگو با ایکنا با بیان گلایه در این خصوص مبنی بر اینکه خدمات خاصی برای نابینایان در دوران کرونا در نظر گرفته نشده است، گفته بود: از سال گذشته درخواست‌هایی برای تأمین اقلام معیشتی به‌جای اقلام بهداشتی برای این نابینایان به سازمان بهزیستی کشور ارسال شد که با پاسخ مثبت آن‌ها همراه شد؛ اما دریافت این اقلام تا حدی به تأخیر افتاد.
معینی با اشاره به مخاطرات افراد نابینا در دوران کرونا، خاطرنشان کرد: افراد نابینا می‌توانند جزء گروه‌های در معرض آلودگی مضاعف باشند؛ چراکه این افراد عصای سفیدی داشته و این عصا به‌صورت مرتب با محیط در تماس است، لذا امکان آلوده شدن و احتمال اینکه آلودگی به منازل این افراد وارد شود، وجود دارد. از سوی دیگر، افراد نابینا در نبود حس بینایی خود، محیط را لمس می‌کنند و برای اینکه از جهت‌یابی به‌درستی استفاده کنند از حس لامسه بهره می‌گیرند، این موجب می‌شود خطر انتقال و درنتیجه ابتلا به ویروس در آن‌ها افزایش پیدا کند.
همان‌طور که اشاره شد بحث کرونا و توان‌یاب‌ها تنها در امر زندگی خصوصی خلاصه نمی‌شود و در بخش تحصیل به‌ویژه کودکان و دانش آموزان مساله عمیق‌تر و سخت‌تر می‌شود. محدودیت‌های جسمانی این افراد در دوران کرونا در بخش آموزش با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو کرده است. به‌ویژه در رده سنی محصلان و استفاده از برنامه شاد.
شبکه آموزش دانش‌آموزی «شاد» از اول اردیبهشت‌ماه به‌طور رسمی کار خود را آغاز کرده است هر چند هنوز خبر می‌رسد دانش آموزان و معلمان نابینا برای کار در این شبکه با مشکلاتی روبه‌رو هستند.
برای آشنایی با نحوه عملکرد این شبکه و مشکلاتی که در استفاده از آن به وجود آمده معاون آموزشی توان‌بخشی سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی توضیحاتی ارائه کرده است.
مجید هداوند ابتدا در مورد شبکه شاد، کارهایی که تا حال انجام‌شده و روش‌های جایگزین تدریس توضیح داده است: در سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی، ستاد راهبری، نظارت و کیفیت‌بخشی شبکه شاد با مسوولیت معاونت آموزشی، توان‌بخشی تشکیل‌شده و به رصد مشکلات و موانع و پیگیری آن‌ها با همکاری کارگروه فنی مستقر در وزارتخانه ادامه می‌دهد در شروع کار، استان‌ها و مدارس، مشکلاتی را به ما اعلام کردند مثل بحث کلاس‌های چندپایه کلاس‌های پیش‌دبستانی، معلمان رابط، دانش‌آموزان تلفیقی و فراگیر، نرم‌افزارهایی که موردنیاز دانش‌آموزان با آسیب بینایی است مثل نرم‌افزار گویاساز، مراکز مشکلات یادگیری، ورود همکاران توان‌بخشی و مشاوره، بحث کارگاه‌های متوسطه حرفه‌ای و پیش‌حرفه‌ای که همه را دسته‌بندی و به حوزه فنی وزارت آموزش‌وپرورش اعلام کردیم و قول گرفته‌ایم که مشکلات به‌تدریج حل شوند.
به‌علاوه سازمان برای دانش‌آموزانی که به شبکه شاد دسترسی ندارند اقداماتی را انجام داده است، از جمله استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی در قالب فایل‌های صوتی، تصویری و پیام‌های نوشتاری با توجه به نیاز گروه‌های مختلف معلولیتی که قبل از راه‌اندازی شبکه شاد هم بوده‌اند.
استفاده از ظرفیت دستگاه‌های پخش خانگی با تهیه لوح‌های فشرده، استفاده از بسته‌های آموزشی مکتوب شامل راهنمای تدریس، پوشه کار و حتی اعزام داوطلبانه همکاران معلم در صورت نیاز به در منازل دانش‌آموزان که در برخی از مناطق انجام‌شده است؛ اما اگر با این اقدامات هم دانش‌آموزی باشد که به هیچ‌یک از این رسانه‌های ارتباط‌جمعی تلفن همراه، رادیو و تلویزیون دسترسی نداشته باشد پیش‌بینی‌شده بسته‌های آموزشی مکتوبی شامل پوشه کار، راهنمای تدریس با رویکرد فعالیت محور مثل انجام تکالیف قلم کاغذی و آموزش والدین را به‌صورت هفتگی تحویل والدین بدهند.
بااین‌حال، دبیر کل شبکه تشکل‌های نابینایان کشور با انتقاد از محرومیت دانش‌آموزان نابینا از خدمات آموزشی دوران کرونا، گفت: مجموعه شاد (اپلیکیشن شبکه آموزش دانش‌آموزی) که محور آموزشی دانش‌آموزان در دوران کرونا قرارگرفته است؛ از اساس برای دانش‌آموزان نابینا قابلیت دسترسی ندارد و در واقع دسترس‌پذیری را برای این گروه از دانش‌آموزان استثنایی کشور در نظر نگرفته‌اند، در نتیجه بسیاری از افراد نابینا عملا از آموزش‌های شاد محروم هستند، به همین دلیل انجمن‌های نابینایان در این مدت سعی کرده‌اند از طریق گروه‌های واتساپی و تلگرامی این خلأ را پر کنند.
وی با بیان اینکه در تلویزیون آموزشی و در طراحی مجموعه‌های آن شرایط نابینایان و ناشنوایان لحاظ نشده است، افزود: حتی دست‌اندرکاران این شبکه‌ها نیز خود اعتراف کرده‌اند که با مسائل آن‌ها آشنایی چندانی ندارند، این نشان می‌دهد که بین سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی و شبکه‌های آموزشی همکاری بین بخشی وجود نداشته و این امکان فراهم نشده است؛ دانش‌آموزان استثنایی نیاز‌های ویژه‌ای به لحاظ دسترسی دارند، حدود ۱۴۰ هزار دانش‌آموز استثنایی در کشور داریم که اکثریت این افراد بالای ۷۲ هزار نفر در مدارس استثنایی شاغل به تحصیل هستند و بقیه در نظام آموزشی عادی تحصیل می‌کنند.
معینی در ادامه با بیان اینکه تمهیداتی برای نابینایان در برابر کرونا وجود ندارد، تصریح کرد: تعداد زیادی از افراد نابینا سرپرست خانوار هستند یا اینکه هم خود و همسرشان نابینا است؛ بنابراین جدا از اقلام بهداشتی باید یک شبکه خدماتی برای آن‌ها طراحی می‌شد تا این امکان برای آن‌ها وجود داشته باشد که با مراکز خاصی تماس گیرند و نیاز‌های روزانه خود را از طریق خدمات در منزل دریافت کنند؛ اما چنین سیستمی طراحی نشد، اگرچه این خلأ فقط محدود به نابینایان نبود بلکه دیگر گروه‌های معلولان را نیز در برمی‌گرفت.
در این زمینه بامداد جنوب با یکی از افراد نابینا در بوشهر گفت‌وگویی در خصوص شبکه شاد و دوران کرونا داشته است. که در ادامه می‌خوانید. وی درباره محیط گرافیکی شاد گفت: محیط نرم افزار کاملاً گرافیکی است. به غیر از برخی قسمت‌ها که دسترسی به آن‌ها خیلی هم سودمند نیست. وقتی نرم‌افزار را باز می‌کنیم، در قسمت پایین سه گزینه داریم: مخاطبین، پیام‌رسان، تنظیمات. در باقی قسمت‌ها هیچ علامتی به فرد نابینا نشان داده نمی‌شود.
این نابینا به سازگار نبودن شبکه شاد و برنامه‌های گویا ساز اشاره کرد و افزود: نرم‌افزار گویا ساز هیچ نشانه‌ای را در شبکه شاد نمی‌خواند و اگر هم بخواند آن را با نام کلید بدون برچسب می‌خواند. برای مثال، وقتی بخواهیم برای کسی پیام بفرستیم، در خوش‌بینانه‌ترین حالت، به‌سختی نام او را از میان مخاطبان پیدا می‌کنیم و پیامی می‌نویسیم. به‌محض ارسال پیام، دیگر قادر به خواندن پیامی که ارسال کرده‌ایم نیستیم و همچنین، پیامی که مخاطب به ما می‌دهد نیز برای ما قابل‌خواندن نیست.
از دیگر مشکلاتی که این نابینا به آن اشاره کرد، ناکارآمدی در جست‌وجوی برای کاربر نابینا است: زمانی پیش می‌آید که بخواهیم کانالی را جست‌وجو کنیم. چنانچه به هر طریقی به این آیتم دسترسی پیدا کنیم و در کادر ویرایش نام کانال را بنویسیم، کانال موردنظر به همراه سایر کانال‌هایی که مشمول جست‌وجوی ما هستند، در صفحه ظاهر می‌شوند. این در حالی است که ما قادر به خواندن هیچ‌یک از این نتایج نیستیم.
به گفته وی، مشکل اصلی اینجا است که با وجود تمام این مساله‌ها، همکاران آموزش‌وپرورش و حتی همکاران آموزش‌وپرورش استثنایی نیز تأکید بر حضور ما در نرم‌افزار شاد دارند و در پاسخ به دانش‌آموزان و همکاران نابینا که چگونگی استفاده از این نرم‌افزار مناسب‌سازی نشده را سوال می‌کنند، می‌فرمایند از نزدیکان خود کمک بگیرید.
وی تاکید کرد که به‌راستی آیا این راه‌حل مناسبی است؟ آن‌هم در این زمان که فناوری تا حد زیادی توانایی‌های افراد نابینا را افزایش داده است. هیچ آیتمی که در نرم‌افزار شاد برای عموم قابل‌استفاده است، برای ما افراد نابینا قابل دریافت نیست. این نرم‌افزار با هیچ‌یک از اسکرین ریدرها یا همان برنامه‌های گویا ساز سازگار نیست. به همین دلیل این نرم‌افزار فاقد استاندارد است.
حال باید دید این مشکلات تا چه زمانی ادامه دارد و چه وقت رفع خواهد شد. لازم به یادآوری است که سازمان بهزیستی از کمک‌ها متعدد معیشتی و اقلام بهداشتی به توان‌یاب‌های تحت پوشش این سازمان خبر داده است و رئیس اداره آموزش‌وپرورش استثنایی اصفهان را می‌توان از مقامات مسوولی دانست که با اشاره به تمهیدات آموزشی برای دانش آموزان نابینا و ناشنوا در سال تحصیلی پیش رو، نوید بهبود برنامه شاد برای نابینایان را داده است.
محسن الماسی در جمع خبرنگاران گفت: امکانات شاد در ورژن جدید برای نابینایان پیش‌بینی‌شده است و معلمان با توجه به نظارت‌هایی که انجام می‌دهند بسته‌های مکمل را به ابن محتواهای آموزشی اضافه می‌کنند.
پربازدید ها