داود علیزاده
گوش شنوایی برای مشکلات بخش بهداشت و درمان وجود ندارد و علی‌رغم همه هشدارهایی که در رسانه‌ها اعلام شد، وضعیت دارویی کشور از وضعیت بیماران بحرانی‌تر است. شش ماه از ماموریت دارویی دولت، با اجرای طرح دارویاری می‌گذرد، گویا پشت طرحی مهم خالی‌شده و این موضوع را می‌توان در لایحه‌ای مشاهده کرد که برای بودجه ۱۴۰۲ در تاریخ ۲۱ دی‌ماه به مجلس شورای اسلامی ارائه‌شده است. بحث کاهش شدید سه ردیف بودجه‌ای سازمان غذا و دارو یکی از مواردی است که در بودجه سلامت نگران‌کننده به نظر می‌رسد؛ به‌ویژه اینکه علی‌رغم افزایش تورم در کشور، بودجه دارویاری برای سال آینده، نه‌تنها افزایش نداشته، بلکه در اقدامی تعجب‌برانگیز اعتبار دارویاری کاهشی شده و از ۷۳ هزار میلیارد تومان به ۶۹ هزار میلیارد تومان نزول کرده است؛ این در حالی است که براساس اعلام سازمان غذا و دارو بودجه پیشنهادی 105 هزار میلیارد تومان بوده است. اگرچه مسوولان وزارت بهداشت در ماه‌های اخیر بارها وعده‌های متعددی در خصوص تامین و رفع کمبود دارویی کشور داده‌اند؛ اما در واقعیت مسائلی همچون کمبود سرم، کمبود آنتی‌بیوتیک، کمبود برخی داروهای اعصاب و روان، قطره‌های چشمی و... مدام تکرار شده است و برخلاف اهداف فرضی طرح دارویار در کاهش هزینه پرداختی بیماران در عمل بیماران با دو مشکل کمبود و افزایش هزینه همچنان درگیر هستند و شواهد از بحران شدید دارویی در سال آینده حکایت دارد.
رئیس سازمان غذا و دارو در جمع خبرنگاران از کاهش شدید اعتبارات مربوط به یارانه شیر خشک، یارانه کاهش فرانشیز بیماران و داروهای صعب‌العلاج، علاوه بر کاهش اعتبارات طرح دارویاری در لایحه بودجه ۱۴۰۲، خبر داد.
سید حیدر محمدی با بیان اینکه بودجه پیشنهادی این سازمان برای ادامه اجرای طرح دارویاری در سال آینده، ۱۰۵ هزار میلیارد تومان بوده است و تاکید کرد: در صورت عدم‌اصلاح اعتبار مربوط به این طرح، در زنجیره تامین دارو مشکل ایجاد خواهد شد.
همچنین وی با اشاره به کاهش شدید اعتبارات مربوط به یارانه شیر خشک، یارانه کاهش فرانشیز بیماران و داروهای صعب‌العلاج، علاوه بر کاهش اعتبارات طرح دارویاری در لایحه بودجه ۱۴۰۲ گفت: از طرفی شرکت‌های دارویی ما برای تامین نقدینگی‌شان به مشکل برخوردند؛ زیرا ارز دارو، نیمایی شده و اعتبارات مربوط به نقدینگی‌شان باید تامین می‌شد، اما بانک‌های عامل همکاری خوبی برای تامین نقدینگی نداشتند و بسیاری از شرکت‌های ما اعتراض دارند که میزان تسهیلاتی که دریافت کردند، از سال گذشته هم کمتر است که می‌تواند برای شرکت‌های ما مشکل ایجاد کند. عدم‌اصلاح نقدینگی می‌تواند در ماه‌های پایانی سال مشکل‌ساز باشد.
محمدی درباره وضعیت اعتبارات طرح دارویاری در سال ۱۴۰۲، گفت: در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، اعتباری ۶۹ هزار میلیارد تومانی به‌عنوان اعتبار مربوط به طرح دارویاری در نظر گرفته‌شده که سازمان غذا و دارو نسبت به اعتباری که برای بودجه طرح دارویاری پیش‌بینی‌شده، اعتراض دارد. اعتبار ۶۹ هزار میلیارد تومانی برای بودجه دارویاری در حالی مطرح‌شده که درخواست سازمان غذا و دارو برای اعتبار اجرای این طرح در سال آینده، ۱۰۵ هزار میلیارد تومان بوده است.
با اجرای طرح دارویاری که با هدف اصلاح سیاست‌های ارزی در حوزه دارو کلید خورد، قرار بود با انتقال یارانه دارو از طریق بیمه‌ها به مردم، پوشش بیمه‌ای داروها را افزایش داده، اقلام بیشتری از داروها را زیر چتر بیمه‌ها برده و درعین‌حال قیمت دارو را بدون افزایش پرداخت از جیب مردم، به سمت واقعی شدن سوق دهد، آشفته‌بازار دارو سامان یابد و آرامش بر حوزه دارویی کشور حاکم شود، اما تنها باگذشت چند ماه از اجرای این طرح و با آغاز فصل سرد، مجددا کمبود بر بازار دارویی کشور چیره شد و مشکلاتی در تامین داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، سوسپانسیون‌های کودکان، سرم، برخی داروهای وارداتی و... ایجاد شد؛ موضوعی که البته دلایل متعددی اعم از احتکار، کمبود نقدینگی صنعت داروسازی، عدم‌اصلاح قیمت برخی داروها و ... برای آن مطرح شد.
بنابراین نگرانی‌ها در زمینه تامین نقدینگی موردنیاز صنعت داروسازی کشور و اختصاص اعتبار مناسب برای ادامه اجرای طرح دارویاری، برای تامین امن داروی سال آینده و ایجاد ذخیره استراتژیک، دوچندان شده است؛ نگرانی‌هایی که از زمان آغاز به کار طرح دارویاری، هشدارهای زیادی درباره آن‌ها داده شد و هنوز هم تامین اعتبار دارویاری، بحث پرداخت مطالبات از سوی سازمان‌های بیمه‌گر و همچنین موضوع تامین نقدینگی داروسازان، به‌عنوان مهم‌ترین نقاطی شناخته می‌شود که می‌تواند به دارویاری آسیب جدی وارد کند و موجی از کمبود و گرانی دارو را در پی داشته باشد.
از آنچه در لایحه بودجه ۱۴۰۲ در بخش اعتبارات مربوط به سلامت مشاهده می‌شود، به نظر می‌رسد که پشت طرحی را که قرار بود سامانِ آشفته بازارِ دارو در کشور باشد، خالی‌شده و نه‌تنها بودجه دارویاری نسبت به سال قبل صعود نکرده تا خیال داروسازان و مردم را راحت کند، بلکه کاهشی قابل‌توجه در اعتبارات دارویی کشور رخ داده است. حال اگر این کاهش شدید اعتباری در سال آتی جبران نشود، این خطر وجود دارد که سال ۱۴۰۲ بر کمبودهای دارویی و سرگردانی بیماران در این زمینه، افزوده شود؛ بنابراین امید می‌رود که بهارستان‌نشینان نسبت به اصلاح بندهای اعتباری مربوط به دارو حساس شده و اصلاح آن را خواستار شوند تا بیماران برای سال آینده دغدغه تامین داروی‌شان را نداشته باشند.
باید توجه کرد که اختلال در اجرای طرح دارویاری اوضاع دارو را حتی از شرایط پیش از اجرای این طرح دشوارتر و سخت‌تر می‌کند؛ چراکه حالا داروها با ارز آزاد و با قیمتی چند برابر از قبل عرضه می‌شوند و اگر دولت نتواند به‌خوبی کار تخصیص اعتبار را انجام دهد یا اعتبار دارویاری کافی نباشد، علاوه بر خطر کمبود، افزایش افسارگسیخته قیمت داروها نیز عرصه درمان را بر بیماران تنگ می‌کند.
