داود علیزاده

پارک ملی دریایی دیر-نخیلو یکی از مناطق حفاظت‌شده استان بوشهر است که به بهشت پرندگان شهرت یافته است. مساحت این منطقه بکر و زیبای حفاظت‌شده حدود 34 هزار هکتار است. پارک ملی دریایی دیر-نخیلو از مهم‌ترین جزایر چهارگانه حفاظت‌شده است که محل تولیدمثل پرستوهای دریایی است و به گفته کارشناسان، منطقه حفاظت‌شده پارک ملی دریایی دیر-نخیلو، منحصربه‌فردترین اکوسیستم دریایی است.

اواخر بهار و اوایل تابستان، زمان تخم‌گذاری پرندگان در این پارک ملی است. گونه‌های متنوعی از پرستوهای دریایی مانند کاکلی کوچک، کاکلی بزرگ، پشت تیره و گونه‌سفید، ابتدای بهار برای تخم‌گذاری به این منطقه آمده و تا انتهای تابستان که زمان رشد جوجه‌ها است، در این منطقه سکونت دارند.

تعداد پرندگانی که در بهشت پرندگان زادوولد دارند حدود 100 هزار پرنده تخمین زده‌شده است. با توجه به وسعت پارک ملی دیر-نخیلو، این منطقه به‌عنوان یکی از مکان‌های مهم جوجه آوری پرندگان در خاورمیانه شناخته‌شده است. پرندگانی از خانواده باکلان، کاکایی، لک‌لک، غاز، پلیکان، حواصیل، آبچلیک، درنا و بسیاری دیگر ازجمله پرندگانی هستند که در این منطقه زیست می‌کنند.

در همین زمینه مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر از ثبت بین‌المللی تالاب دیر نخیلو به‌عنوان یکی از تالاب‌های مهم جنوب کشور خبر داد.

فرهاد قلی نژاد با اشاره به اهمیت تالاب دیر نخیلو گفت: تالاب دیر نخیلو در استان بوشهر یکی از تالاب‌های ارزشمند و زیستگاه انواع پرندگان و همچنین جنگل‌های حرا و محل زادآوری لاک‌پشت‌های دریایی درخطر انقراض و دلفین گوژپشت است که نقش ویژه‌ای در زندگی ساکنین و جامعه محلی دارد.

  مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر گفت: به دلیل اهمیت این تالاب در راستای حفاظت موثر پیگیری لازم ثبت تالاب در رامسر سایت کنوانسیون بین‌المللی تالاب‌ها به‌عنوان اولین تالاب بین‌المللی استان بوشهر آغازشده است.

همچنین رئیس گروه برنامه‌ریزی و مدیریت زیست بومی تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست تشریح اهداف و رویکرد «برنامه مدیریت جامع تالاب‌ها» را تشریح کرد.

به نقل از ایسنا، ژاله امینی درباره آثار عدم حفاظت از تالاب‌ها توضیح داد: کم‌توجهی به وضعیت تالاب‌ها در روند توسعه، این اکوسیستم‌های ارزشمند را در بسیاری از نقاط دنیا با چالش‌های جدی مواجه کرده است. اثرات این روند تخریبی بر زندگی انسان‌ها و تنوع‌ زیستی بسیاری از کشورها را بر آن داشته است تا با تدابیر بازدارنده و یا کاربرد شیوه‌های جدید مدیریتی در دستیابی به توسعه پایدار نسبت به حفاظت و احیای تالاب‌ها اقدام کنند.

به گفته رئیس گروه برنامه‌ریزی و مدیریت زیست بومی تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست در این رویکرد حفظ محیط‌زیست در کلان و حفظ تالاب‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی، صرفاً وظیفه یک سازمان مستقل یا دولتی نیست و تداوم ارتباط بین انسان و طبیعت همچنین همگرایی توان و عزم جوامع انسانی و مراجع دولتی و غیردولتی زمینه بسیار مناسبی را برای حفاظت از محیط‌زیست و تحقق توسعه پایدار فراهم می‌آورد.

امینی ضمن اشاره به «برنامه مدیریت جامع تالاب‌ها» برای احیا، حفاظت و مدیریت به اهداف و رویکرد آن پرداخت و گفت: برنامه مدیریت جامع تالاب سندی حاوی رویکردها و اهداف تعریف‌شده برای گذار از شرایط کنونی به شرایط مطلوب در آینده است. در واقع این برنامه چارچوبی برای تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و اقدام‌های اجرایی فراهم می‌کند و برحسب اینکه بر اساس چه قوانینی تدوین و یا توسط چه نهادهایی اجرایی شود، می‌تواند یک دستورالعمل تعهدآور باشد.

وی درباره برقراری تعادل میان حفاظت و بهره‌برداری خردمندانه از تالاب با برنامه‌های مدیریت جامع توضیح داد: این برنامه ضمن در نظر گرفتن نقش و مسئولیت فعال برای دست‌اندرکاران در مدیریت و حفظ تالاب، با برنامه‌ریزی در سطح حوضه آبریز سعی در برقراری تعادل میان حفاظت، توسعه و تحقق بهره‌برداری خردمندانه از تالاب و مدیریت پایدار آن دارد. به‌عبارتی‌دیگر، این نوع مدیریت مستلزم فراهم ساختن زمینه لازم برای مشارکت ذی‌نفعان است. بدین ترتیب می‌توان با همکاری بیشتر گروه‌های ذی‌نفع و تقویت احساس تعلق این گروه‌ها نسبت به مدیریت و حفاظت از تالاب‌ها، هدف‌های موردنظر را تحقق بخشید و اثرات حاصل از به‌کارگیری این رویکرد را پایدارتر کرد.

رئیس گروه برنامه‌ریزی و مدیریت زیست بومی تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره تعداد تالاب‌های کشور که تاکنون برایشان برنامه مدیریت زیست‌بومی تهیه‌شده است، گفت: تاکنون برای ۴۴ تالاب کشور مانند تالاب‌های پریشان، ارومیه و شادگان برنامه مدیریت زیست‌بومی در مراحل مختلف تهیه‌شده است که از این تعداد ۲۸ برنامه به تصویب رسیده و بقیه در انتظار تصویب و یا در دست تدوین است البته این برنامه‌ها تمام تالاب‌های با اهمیت و رامسر سایت‌ها را شامل می‌شود.

امینی درباره علت برخوردار نبودن تمامی تالاب‌های کشور از این برنامه توضیح داد: یادآوری این نکته ضروری است که تدوین برنامه‌های مدیریت تالاب‌ها باید با رویکردی فراگیر و در مقیاس حوضه‌ای باشد. مهم‌ترین رویکرد نوینی که می‌تواند پشتوانه تدوین و پیاده‌سازی برنامه‌های مدیریت تالاب‌ها در این مقیاس باشد، رویکرد مدیریت زیست‌بومی است. این رویکرد طی فرآیندی کاملا مشارکتی و با همکاری تمامی ذی‌نفعان از سطح محلی تا ملی تدوین و تصویب می‌شود. بی‌شک چنین امر مهمی که بازتاب‌دهنده‌ گرایش‌ها، تصمیمات و اقداماتی است که باید از طرف ذی‌نفعان و کاربران یک تالاب اجرایی شود، زمان‌بر است.

به گفته رئیس گروه برنامه‌ریزی و مدیریت زیست بومی تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست برحسب تجربه‌های بین‌المللی و ملی در مدیریت تالاب‌ها به این نتیجه رسیدیم که بهترین شیوه مدیریتی تالاب، شیوه مشارکتی است، از این‌رو سازمان حفاظت محیط‌زیست تلاش‌های متعددی را به‌منظور تغییر رویکرد در شیوه‌های مدیریت اکوسیستم‌های طبیعی همچنین اثرگذاری بر روند توسعه در سطح حوضه آبریز آغاز کرد و مجموعه اقداماتی را به‌منظور الگوسازی و معرفی رویکرد زیست‌بومی مبتنی بر مشارکت کلیه ذی‌نفعان کلیدی در امر مدیریت، حفاظت و بهره‌برداری پایدار از تالاب‌ها اجرایی کرده است.

وی به نقش «ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور» در این برنامه‌ها اشاره کرد و افزود: از آنجا که ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور مسئولیت نظارت عالی بر برنامه‌های مدیریت زیست بومی را به‌عهده دارد، سازمان حفاظت محیط‌زیست با ارائه گزارشی جامع از آخرین وضعیت تدوین و تصویب برنامه‌های مدیریت تالاب‌ها به معاون اول رئیس‌جمهوری و رئیس ستاد ملی، خواستار توجه ویژه به اجرایی شدن کامل و درست برنامه‌های مدیریت زیست‌بومی تالاب‌ها شد.

امینی در پایان گفت: درنتیجه با دستور معاون اول به وزیر کشور در خصوص اقدام لازم برای تحقق این امر، وزارت کشور طی نامه‌ای به استانداران محترم سراسر کشور در ۲۱ آبان سال جاری خواستار ارائه گزارش اقدامات انجام‌شده درباره مدیریت زیست‌بومی تالاب‌های کشور مطابق برنامه‌های مدیریت مصوب شد. امیدواریم با همکاری‌های صورت گرفته و انجام وظایف هر یک از نهادها و دستگاه‌های مرتبط، شاهد بهبود وضعیت تالاب‌های کشور باشیم.