داود علیزاده
بوشهر مرز آبی مشترکی با کشورهای ثروتمند عربی خلیج‌فارس مانند کویت، قطر، امارات و... دارد. به عربستان هم نزدیک است. این چهار کشور از بزرگ‌ترین واردکنندگان قاچاق پرندگان شکاری هستند. قرار گرفتن در مسیر مهاجرت شمال به جنوب پرندگان شکاری و همچنین مسیر ترانزیت بودن ایران برای قاچاق این پرندگان از سایر کشورها مانند هند، افغانستان، پاکستان، چین و...به کشورهای ثروتمند عربی و در نهایت دارا بودن گونه‌های بومی و زادآور موردعلاقه شیوخ عرب، موقعیت خاصی برای ایران و به‌ویژه استان بوشهر به وجود آورده است.
اواخر تابستان و به ویژه فصل پاییز بیابان‌های جنوبی کشور از خوزستان تا سیستان و بلوچستان پر می‌شود از کو‌خه‌دارانی که زمین را چال کرده و در کوخه‌ها نشسته‌اند به هوای صید پرندگان شکاری. کوخه‌داران تا دهه ۶۰ حتی مجوز شکار هم از سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور داشتند؛ اما وقتی پرواز پرندگان شکاری به سراشیبی انقراض رسید، دفتر صدور مجوز برای کوخه‌داری، بسته شد. لیست پرندگان شکاری هم در فهرست قرمز بین‌المللی قرار گرفت تا جلوی تبادلات منطقه‌ای و جهانی آن گرفته شود اما هیچ‌کدام از اینها راه به‌جایی نبرد. کوخه‌داران خوزستانی و بوشهری و هرمزگانی و سیستان و بلوچستانی، کوخه‌داری را بردند به بیابان‌های خراسان جنوبی و شمالی و از گلستان گذراندند و راه کوخه‌داری را به مازندرانی‌ها هم یاد دادند تا پرندگانی را که از سرمای سیبری هوای ایران می‌کنند، زودتر شکار کنند و بیاورند به سواحل جنوبی کشور! بعد هم به گفته «احسان موسوی» فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست بوشهر در نقاط کور سواحل جنوبی که به عقل جن هم نمی‌رسد بفرستند به بازارهای پررونق کشورهای حوزه خلیج‌فارس به‌ویژه قطر!
شهریور که می‌رسد کار محیطبان‌های استان‌های جنوبی هم درمی‌آید. تا اواخر آذرماه همین آش است و همین کاسه! کوخه‌داران، کوخه می‌سازند، محیط‌بان‌ها کوخه‌ها را خراب می‌کنند! فردا، دوباره روز از نو و روزی از نو. کوخه‌داری یکی از شغل‌های آبا و اجدادی جنوبی‌ها است. وسعت کوخهنشینی بر اساس گفته‌های موسوی آن‌قدر زیاد است که گاهی اوقات حتی پای محیط‌بان به برخی از مناطق کوخه‌داری و کوخهنشینی نمی‌رسد.
در همین زمینه داریوش محبی فعال حوزه محیط‌زیست بوشهر کوخه‌داری را شغل پاییزی کشاورزان جنوبی می‌داند. وی می‌گوید: دهه‌ها قبل و قدیم‌ترها کوخه‌نشینان هر دهستانی فقط در منطقه خود در کوخه می‌نشستند. حالا اما با زیادشدن وسیله نقلیه و بالا رفتن شدید قیمت پرنده‌های شکاری و آگاهی یافتن از سیر کوچ و مهاجرت پرندگان شکاری از سیبری تا خلیج‌فارس، خریداران داخلی به فکر اعزام کوخه‌نشینان به استان‌های در مسیر کوچ افتادند. آن‌ها با پذیرش تمام هزینه‌های کوخه نشینی، کوخه‌نشینان را راهی دیگر استان‌ها کردند. این روند زنده گیری و حرفه کوخه هر سال رو به فزونی بود. به گونه‌ای که دیگر استان‌هایی که شناختی از این کار نداشتند نیز کوخهنشینی را پیشه خود ساختند. «حالا کار به‌جایی رسیده که مازندرانی‌ها کوخه‌نشینان بوشهری را کنار زده‌اند و خود به کوخه نشسته‌اند.»
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر البته از اجرای طرح پیشگیری از کوخهنشینی برای زنده‌گیری پرندگان شکاری هم‌زمان با فصل مهاجرت این پرندگان در این استان خبر داده است.
سید احسان موسوی با اعلام این خبر گفت: طرح پیشگیری از کوخه نشینی برای زنده گیری پرندگان شکاری در این استان آغاز شد. این طرح هم‌زمان با آغاز مهاجرت پرندگان شکاری به استان بوشهر با همکاری گشت مشترک یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و مشارکت جوامع محلی آغازشده است و تا پایان آذر در همه شهرستان‌های استان بوشهر اجرایی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه کوخه‌نشینان به دنبال به دام انداختن شاهین، بحری و بالابان هستند، از مردم خواست در صورت مشاهده موارد کوخه نشینی آن را از طریق سامانه تلفنی ۱۵۴۰ و یا ادارات و پاسگاه‌های محیط‌بانی اطلاع دهند تا با متخلفان برخورد قانونی صورت گیرد.
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر ادامه داد: همه تلاش این یگان و ادارات محیط‌زیست و پاسگاه‌های محیط‌بانی در این دوره از سال بر مقابله با کوخه نشینان متمرکز است و با توجه به گستردگی فعالیت‌ها و کمبود نیرو، بی‌شک باید همه محیط‌بانان در این مدت، حضور قاطع داشته باشند.
وی ادامه داد: اقدام‌هایی برای هماهنگی با دیگر سازمان‌های مرتبط صورت گرفته تا برای مقابله با کوخ‌نشینی از همه ظرفیت‌های نظامی، انتظامی و امنیتی استان بهره‌برداری شود.
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر تصریح کرد: باید مسیرهای خروجی استان بوشهر نیز در این مدت برای مقابله با کوخه نشینی به‌دقت رصد شود.
موسوی مقصد همه پرندگان شکاری چون بحری، شاهین و بالابان را که در دام کوخه‌داران می‌افتند، سواحل جنوبی می‌داند و معتقد است: قطر بازار بزرگ صیدهای کوخه‌داران ایرانی است. بندر عسلویه، دیر و کنگان نزدیک‌ترین فاصله را به قطر دارد و باعث شده است تا حتی کوخه داران افغانستانی، پاکستانی، هندی و... هم از طریق سواحل ایران پرندگان شکاری را به بازار قطر بفرستند.
