بامداد جنوب: آبسنگ‌های مرجانی خلیج فارس با بیش از ۲۰۰ میلیون سال قدمت، متنوع‌ترین و غنی‌ترین زیست بوم‌های دریایی محسوب می‌شوند اما طی چند سال گذشته فعالیت‌های انسانی مانند صید و صیادی، غواصی، گردشگری دریایی، آلودگی‌های نفتی و قاچاق به‌عنوان عوامل انسانی و از سوی دیگر گرمایش زمین به‌عنوان عامل طبیعی بخش زیادی از آبسنگ‌های مرجانی خلیج‌فارس را از بین برده و به‌اصطلاح دچار سفید شدگی شده‌اند. در حالت معمول سفید شدگی معمولا هر ۱۰ سال یک‌بار رخ می‌دهد اما با نامساعدشدن وضعیت زیستی این زمان به چهار تا شش سال در خلیج‌فارس کاهش‌یافته است. صخره‌های مرجانی جزایر خارگ و خارگو یکی از مهمترین، ظریف‌ترین و متنوع‌ترین اکوسیستم‌های آبی است که که نقش بسیار مهمی در سلامت محیط زیست و آب و هوای محدوده خلیج فارس دارد. این وضعیت باعث نگرانی بسیاری از دوستداران محیط‌زیست شده بود. به‌ویژه آنکه در مردادماه سال گذشته برخی کارشناسان خبر از نابودی 90 درصدی مرجان‌های جزیره خارگ داده بودند، با این حال سازمان حفاظت محیط‌زیست برای احیا این اکوسیستم در سه منطقه خلیج چابهار، خارگ و کیش به ترتیب چهار هزار، ۲۰ هزار و شش هزار قلمه آبسنگ مرجانی را کاشته است که اکنون رئیس گروه اکولوژی دریا دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست از موفقیت‌آمیز بودن این اقدام خبر داده است.

به نقل از ایرنا، مهدی بلوکی در خصوص وضعیت مرجان‌های خلیج‌فارس گفت: خلیج‌فارس یک خلیج نیمه بسته است و جریانات آبی در این منطقه محدود است از طرفی هم در منطقه جغرافیایی قرار دارد که دمای آب در آن منطقه بالا رفته است که افزایش دما باعث می‌شود زیستگاه‌ها تحت تاثیر قرار بگیرند و سفیدشدگی آبسنگ‌های مرجانی را به همراه داشته باشد.

اکنون رئیس گروه اکولوژی دریا دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست در ادامه افزود: در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ که سفید شدگی گسترده‌ای در آب‌های دنیا برای آبسنگ‌های مرجانی رخ داد حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد مرجان‌های دنیا سفید شده بودند اما همان زمان در خلیج‌فارس شاهد سفیدشدگی ۹۰ درصدی مرجان‌ها بودیم، این یعنی اینکه شدت اتفاقاتی که در منطقه رخ می‌دهد نسبت به‌جاهای دیگر بیشتر است.

به گفته وی با این حال بازهم این‌طور نیست که همه زیستگاه‌های ما نابود می‌شوند و از بین می‌روند چون موجودات با اتفاقات منطقه خودشان را تطبیق می‌دهند و تا جایی که ممکن باشد سعی می‌کنند با شرایط سازگار شوند، البته این تطبیق و تحمل شرایط هم نقطه‌ای دارد و ممکن است بعد از آن دیگر سازگاری اتفاق نیفتد.

بلوکی تاکید کرد: البته سفید شدگی اتفاقی است که معمولا هرچند سال یک‌بار رخ می‌دهد اما مساله مهم این است که اکنون شدت و تواتر آن بیشتر شده یعنی میزان سفیدشدگی نسبت به سال‌های گذشته بیشتر شده است، همچنین در سال‌های گذشته میزان سفید شدگی کمتر بود مثلا ۳۰ تا ۴۰ درصد مرجان‌ها سفید می‌شدند و هر هشت یا ۱۰ سال یک‌بار رخ می‌داد اما اکنون فاصله زمانی رخ دادن سفید شدگی کم شده و به چهار تا شش سال رسیده است بنابراین از این لحاظ شرایط در حال نامساعد شدن است.

رئیس گروه اکولوژی دریا دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره اینکه وقتی آبسنگی سفید می‌شود آیا دوباره امکان احیا شدن آن وجود دارد گفت: وقتی آبسنگ مرجانی سفید می‌شود حدود دو تا سه هفته فرصت دارد تا برگردد، درواقع یک جلبک همزیست با مرجان زندگی می‌کند که رنگش را از آن می‌گیرد وقتی دمای آب بالا می‌رود در مرجان یک سیستم تدافعی ایجاد می‌شود و برای اینکه بتواند خودش را زنده نگه دارد آن جلبک را از خود دور می‌کند تا دیگر هزینه اضافه‌ای نداشته باشد تا آن جلبک را در خود نگه دارد، سعی می‌کند برای زنده ماندن خودش انرژی بگذارد و بتواند بقای خود را تنظیم کند.

بلوکی با اشاره به اینکه به‌صورت سالانه و مداوم پایش انجام می‌دهیم گفت: پنج هزار کیلومتر خط ساحلی و ۲۰ تا ۲۵ منطقه مرجانی اصلی در خلیج‌فارس داریم برای همین نمی‌توانیم همه را پایش کنیم بنابراین به‌صورت موردی این کار را انجام می‌دهیم، در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ جاهای مختلف درصد سفید شدگی متفاوت بود مثلا در جزیره خارک در عمق کمتر از پنج‌متر بیش از ۹۰ درصد مرجان‌ها سفید شده بودند، اما مقداری پایین‌تر از عمق آب چون دما کمتری دارد شرایط بهتر بود، اما از سال ۲۰۱۷ به بعد دیگر سفید شدگی رخ نداد و بیشتر ریکاوری بود، شرایط مساعد شد و طبیعت شروع به بازسازی خود کرد، مرجان‌هایی که مانده بودند شروع به لاروریزی کردند و دیدیم که درصد پوشش مرجانی از کمتر از ۱۰ درصد پارسال در منطقه خارک به حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد در خرداد و مردادماه امسال رسید، آن ۱۰ درصد باقیمانده هم وقتی شرایط که فراهم شد خودشان را بازسازی و تکثیر کردند.

وی افزود: دمای آب در سه تا چهار سال گذشته زیاد بالا نرفته بود از این‌رو مرجان‌هایی که باقیمانده بودند خودشان را ریکاوری کردند، برای همین وقتی زیستگاهی سفیدشدگی داشته باشد نمی‌گوییم که زیستگاه از بین رفته، این‌یک اتفاق طبیعی است و همیشه رخ می‌داده و بعدها هم رخ خواهد داد، در این شرایط گونه‌های مقاوم‌تر جایگزین می‌شوند و تکثیر می‌یابند و شرایط را برای ادامه زندگی فراهم می‌کنند.

وی تاکید کرد: در واقع وقتی یک زیستگاه مرجانی دچار سفید شدگی می‌شود و حتی مرجان‌های آن می‌میرد و از بین می‌رود خود زیستگاه که از بین نمی‌رود درست است که مرجان مرده اما زیستگاه سرجای خود قرار دارد بعد از یک مدتی اگر شرایط مساعد شود و دمای آب به حد نرمال برسد، دوباره مرجان‌ها سعی می‌کنند خودشان را بازسازی کنند.

بلوکی درباره شرایط امسال آبسنگ‌های مرجانی در خلیج‌فارس گفت: امسال انتظار داشتیم سفید شدگی شدیدی داشته باشیم اما تاکنون نداشتیم و امیدوارم که این اتفاق نیفتد، البته برای اینکه ببینیم شرایط چگونه است و آیا سفید شدگی رخ‌داده یا نه باید فصل گرما و دمای بالای آب بگذرد اگر الان برای پایش اقدام کنیم اما خوشبختانه گزارش‌هایی که از استان‌ها داریم تاکنون وضعیت نامساعدی نبوده است.

رئیس گروه اکولوژی دریا دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهار داشت: خلیج‌فارس دریایی غنی از لحاظ داشتن آبسنگ‌های مرجانی است و جزایر خارک و خارکو، فارسی، خلیج نایبند (البته تا حدودی ضعیف شده اما خوب است)، جزیره لاوان، هندورابی، شیدور، کیش، لارک، هنگام، سیری، فارور، بنی فارور و ابوموسی وضعیت پوشش مرجانی خوبی دارند.

وی درباره تاثیر فعالیت پتروشیمی‌ها بر روی آبسنگ‌های مرجانی گفت: بیشترین تاثیر فعالیت پتروشیمی‌ها را در منطقه عسلویه می‌بینیم و خلیج نایبند هم نزدیک عسلویه قرار دارد، سال‌های گذشته منطقه عسلویه پوشش مرجانی خیلی خوبی داشت اما ساخت‌وسازهایی که توسط پتروشیمی‌ها در منطقه انجام شد خیلی از مناطق مرجانی را از بین برد بنابراین اکنون منطقه‌ای مرجانی در عسلویه نداریم یک منطقه مانده بود که آن‌ها در سفید شدگی سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ از بین رفت.

بلوکی ادامه داد: همچنین فعالیت‌های نفتی در جزیره خارک، لاوان و سیری بر روی آبسنگ‌های مرجانی تاثیرگذار بوده، البته در سال‌های اخیر از طرفی سخت‌گیری‌ها و از طرف دیگر هماهنگی‌ها خیلی بیشتر شده است، شرکت‌های نفتی و وزارت نفت به اهمیت زیستگاه‌ها بیشتر واقف شده‌اند و نسبت به گذشته اصول را بهتر رعایت می‌کنند، حتی گاهی کنار سازمان محیط‌زیست قرار می‌گیرند و به احیای زیستگاه‌ها کمک می‌کنند، مثلا در جزیره خارک شرکت نفت به ما کمک کرد که یک زیستگاه مرجانی را بازسازی و احیا کنیم.

وی درباره تاثیر طرح تکثیر آبسنگ‌ها بر بازسازی زیستگاه‌ها گفت: احیای زیستگاه با تکثیر مرجان‌ها فعالیتی است که در همه دنیا شروع‌شده در واقع فعالیت جدیدی است و حدود ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر همه جای دنیا این کار را شروع کردند، ما هم در چهار تا پنج سال گذشته کارهایی را در خلیج چابهار و در کیش و خارگ آغاز کردیم که نتایج بسیار خوبی در هر سه منطقه گرفتیم، نتایج به حدی خیره‌کننده بود که انگیزه‌ای شد تا آن‌ها ادامه دهیم.

بلوکی افزود: در خلیج چابهار حدود چهار هزار قلمه مرجانی، خارگ بیش از ۲۰ هزار قلمه و در کیش شش هزار قلمه مرجانی کاشته شد، در این سه منطقه‌ای که فعالیت داشتیم به حدی اتفاقات جالبی را مشاهده کردیم که یکی از انگیزه‌های ما برای ادامه این کار شد تا با سرعت بیشتری زیستگاه‌ها را بازسازی کنیم.

رئیس گروه اکولوژی دریا دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید کرد: البته تمام این‌ها منوط به این است که تهدیدات را کنترل کنیم و کاهش دهیم که این هم عزم ملی و هم جهانی می‌خواهد که همه با هم‌دست به دست هم بدهند، اینکه فقط ما به فکر این مساله باشیم حل شدنی نیست و اینکه همه دنیا به فکر این موضوع باشد و ما به فکر آن نباشیم بازهم شدنی نیست، اینکه انتظار داشته باشیم سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌تنهایی از عهده این کار بربیاید هم اصلا امکانپذیر نیست باید با همکاری سایر نهادها و جوامع محلی اقدامات سازنده صورت گیرد.