کناره ساحلی خلیج فارس در بندر کهن بوشهر محل تجمع عمارتهای شاخص و منحصربهفردی است که دوستانه در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند و این از خاصیت همگرا و هماهنگ آنان نشات میگیرد که در کنار یکدیگر حریم محلههای سنتی و بافت با ارزش آن را تشکیل میدهند. عمارت هفته، امیریه، طبیب، مهربان، طاهری، گلشن، کازرونی، ایرانی و کنسولگری انگلیس از مهمترین بناهای جداره ساحلی هستند که امروزه از آن شکوه شهر عمارتها باقی ماندهاند. بیشک چهارمحل بوشهر از ارزشمندترین و اندک بافتهای شهری باقیمانده در ایران است که همچنان زنده به حیات خود ادامه میدهد. از این منظر جا دارد که این تعداد بافت شهری باقیمانده حفظ شده و با احتیاط کامل با آنان برخورد شود.
استان بوشهر جایگاه پنج تمدن بزرگ باستانی و تاریخی شامل تمدن ایلامی، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و اسلامی است. در این راستا تا به امروز 122 اثر ثبتی، بیش از سه هزار اثر باستانی و تاریخی شناسایی شده است که نشانه بارزی بر عظمت بوشهر بهعنوان دروازه جنوبی تمدن بزرگ ایران است. بافت قدیم بوشهر با مساحت سی و سه هکتار یکی از زیباترین و منسجمترین بافتهای تاریخی و جزء 10 بافت برتر شهرهای ایران به حساب میآید. این بافت در شمالیترین نقطه بندر بوشهر قرار دارد. در دیگر شهرهای استان گرچه بافت خاصی وجود ندارد اما تک بناهای ارزشمند فراوانی قابل مشاهده است که بهصورت پراکنده در هر منطقه بهوجود آمدهاند. حال باید این نکته را ذکر کرد، با وجود اینکه بافت مشخصی در دیگر شهرهای بوشهر وجود نداشته، مردم این شهرها همواره از الگوهای مشخصی در معماری عمارتها و ساختمانهای خود استفاده کردهاند.
عمارت طاهری که بهنام مالک اصلی آن خوانده میشود، در اواخر دوره قاجار بنا شده است. البته اولین مالک این بنا، اولین شهردار بوشهر آقای سیادت بوده که بعدها طاهری این خانه را از او خریداری کرده است. این عمارت در محله بهبهانی که یکی از چهار محله بافت قدیم بوشهر و در نوار ساحلی خلیج فارس قرار گرفته است. زیربنای این ساختمان نزدیک به 700 متر مساحت دارد و در دو طبقه بنا شده است. عمارت طاهری نیز مانند دیگر بناهای این جداره برآمده از سبکی بهنام میلانی است که خود نمودی از دارا بودن زندگی خصوصی با حفظ حریمها و نفوذ به فضای بیرون است. این سبک، معماری دو آلیستی را بهگونهای به نمایش میگذارد که هم برای شهروندان و هم مخاطبانی که در این محیطها زندگی میکنند، جذابیت ویژهای دارد.
معماری این بنای سنتی نیز مانند دیگر خانههای بافت، شگفتیها و زیبایی ویژه خود را دارد که جز با حضور در این محیط قابل درک نخواهد بود. اولین نکتهای که پس از مشاهده این بنا خود را به نمایش میگذارد، کارکرد اقلیمی محسوس نمای اصلی آن است که رو به دریا است. در پشت این نما، راهرویی قرار گرفته است که طول آن نزدیک به 15 متر و عرضی بیش از 5/2 متر دارد. این راهرو هم برای ایجاد سایبان و هم برای هدایت باد مطلوب ساحلی استفاده میشود که در تعدیل دمای فضاهای داخلی بسیار موثر است. فضاهای مورد استفاده در این ساختمان در جهات شمالی، شرقی و جنوبی قرار دارد.
در ورودی این عمارت، به دالانی ختم میشود که به حیاط آن راه داشته و در دیگری نیز در قسمت شرقی آن است که از یک طرف به کوچه و از طرف سوی دیگر به هشتی راه دارد. یکی دیگر از نکات قابل توجه که جذابیت نمای بیرونی و اصلی آن را بیشتر میکند، هفت ستون قطوری است که در این قسمت قرار دارد و تا طبقه دوم و زیر بام امتداد مییابد و در پشت آن بالکنی وسیع قرار دارد که با جانپناههای فلزی و تابشبندهای چوبی محافظت شده است تا مخاطبان به بهترین شکل ممکن بتوانند از این فضای دلنشین در طول سال و در فصلهای متعدد استفاده کنند.
طاهری نیز از قاعده فضاهای تابستاننشین و زمستاننشین در بوشهر مستثنی نیست و مانند دیگر ساختمانهای چارمحل( چهار محل) به نحوی امکانپذیر از این فضاها استفاده شده است. شناشیری که در کوچه کناری قرار داشته، در امتداد خود به بالکن جداره اصلی میرسد که پویایی و حرکت را از کنار هم نشستن تابشبندها و شناشیر بهوجود آورده است. در عمارت طاهری اتاقها بهگونهای جداگانه تعبیه شدهاند که این عمل در اکثر موارد بهوسیله راهرو بهوجود آمده و فرمی عملکردیتر را ساخته است. حیاطی که در این بنا وجود دارد، بهواسطه نسبت مساحت به کل مجموعه و ارتفاع ساختمان در زمانی زیادی از سال دارای سایه است و فضای مناسبی برای ساکنان بهوجود میآورد. شناشیرهای سرتاسری در حیاط در نوع خود جالب بود و تمام طول جدارههای داخلی را پر میکنند.
مصالحی که مورد استفاده قرار گرفته، از موارد بومآورد و سنتی است. چوبهای چندل، سنگهای رسوبی مرجانی و چوبهای ساج عمدهترین مصالحی است که مورد استفاده قرار گرفته که هم شامل سازه اصلی و هم تشکیل دهنده تزئینات میشود. بهکارگیری شیشههای رنگی نیز که در بافت بسیار مشهود است، در طاهری نیز به همین شکل مورد استفاده قرا گرفته و تزئینات درها و پنجرهها را تشکیل میدهد. این شیشههای رنگی در برخورد با نوری که از آنها عبور میکند، تنوعی منحصربهفرد به اتاقها بخشیده که اثر نور مستقیم خورشید را نیز اندکی کاهش میدهد.
درها در قسمت جنوبی به شکلی طراحی و ساخت شده که رو به باغچه کوچکی باز میشود.
زمانی که این باغچه دارای درختهای متنوعی باشد، محیطهای بسته نیز در هنگام بازگشایی درها، جزئی از فضای باز و سبز محسوب میشود که برای مخاطبانش آسایش بیشتری را به همراه دارد. از دیگر نکاتی که در این بنا باید اشاره کرد، وجود دالانهای ارتباطی متعدد است که در هر دو طبقه و بخشی از گوشه حیاط وجود دارد. این دالانها علاوه بر نقش ارتباطی خود که فضای بین اتاقها را تشکیل میدهند، در کوران نیز نقش ویژهای دارند و مکنده باد خواهند بود، علاوه بر این فضاهای نیمهباز نیز محسوب میشوند که جهت نشستن و گذران وقت در محیط آزاد قابل استفاده هستند. کارکرد اقلیمی که در این بنا وجود دارد، بسیار جالب است، بهطوریکه تابشبند و شناشیر بسیار استفاده شده است، بدین سبب تابش مستقیم همواره کمترین نفوذ را به درون اتاقها دارد، پس واضح خواهد بود عمارت طاهری در اکثر سال دارای محیطی خنک و معتدل است.
ساختمان طاهری از سال 1384 تغییر کاربری داده و در روز جهانی موزه مورخ 28 اردیبهشتماه همان سال به موزه مردمشناسی بوشهر تبدیل شده است. در این موزه نوع فرهنگ، روش زندگی مردم بوشهر به همراه آداب و رسوم آنها به معرض نمایش عموم گذاشته شده است. این مکان از بخشهای مختلفی چون هنرهای سنتی، موسیقی، پوشاک، اتاق نشیمن، آب، بازار و دیگر رسوم بوشهر تشکیل شده است. این بنا در تاریخ 24/7/1380 و به شماره 4549 به ثبت آثار میراث فرهنگی و گردشگری رسیده است.