بامدادجنوب - عبدالله محمدعلی‌پور: ایران این روزها در کانون توجه مجامع اقتصادی جهان قرار دارد و مقامات ارشد اقتصادی و سیاسی کشورهای اروپایی سفرهای هدفدار خود را به ایران به بالاترین سطح ممکن رسانده‌اند. دیدارهایی که با هدف استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی ایران و پشت سرگذاشتن بحران اقتصادی چند ساله صورت می‌گیرد، برای طرف ایرانی جذابیت‌های بیشتری دارد.

کشور ما در سال‌های تحریم عقب‌افتادگی‌های زیادی در زمینه بهره‌گیری از ظرفیت‌های اقتصادی به خود دیده است و حضور سرمایه‌گذاران خارجی را برای خود غنیمت می‌شمارد. با این‌حال، به نظر می‌رسد در دولت برنامه مدون و هدفمندی برای استفاده از این فرصت تاریخی و سرنوشت‌ساز صورت نگرفته و بخش زیادی از مسوولیت استقبال از خارجی‌های سرمایه‌دار بر عهده فعالان اقتصادی استان‌ها وا گذاشته شده است. موضوعی که در سخنان روز گذشته رئیس‌جمهور در جلسه هیات دولت به چشم می‌خورد.

حسن روحانی در جلسه صبح چهارشنبه هیات دولت گفت که شرایط کشور از لحاظ اقتصادی پس از برجام تغییر خواهد کرد و زمینه حضور سرمایه‌گذاران و کارآفرینان خارجی مهیا شده است. وی که حضور روسای جمهور، وزرای خارجه و اقتصادی کشورهای مختلف با تیم‌های بزرگ اقتصادی و سرمایه‌گذاری در ایران را شاهدی برای آینده اقتصادی کشور اعلام کرد، به نقش ویژه استانداران نیز اشاره‌ای داشت و افزود: در این راستا تمام استانداران باید به‌طور کامل فعال و در صحنه باشند و استعدادها و شاخص‌های استان خود را برای جذب سرمایه‌گذاری‌ها به سرمایه‌گذاران خارجی معرفی کنند تا بتوانیم از شرایط به‌وجود آمده به‌خوبی بهره‌برداری کنیم.

رئیس‌جمهور با اشاره به برنامه‌های اقتصاد مقاومتی دولت تصریح کرد: تصمیم دولت تقویت اقتصاد مقاومتی است و به‌زودی ستاد اقتصاد مقاومتی به ریاست معاون‌اول رئیس‌جمهور تشکیل و چارچوب‌های آن در دولت تصویب خواهد شد، همه باید مشارکت کنیم تا اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تحرک بیشتری داشته باشد.

روحانی بر پیگیری مطالبات و معوقات بانکی در استان‌ها از جانب استانداران تاکید کرد و ادامه داد: پروژه‌های عمرانی نیمه‌تمام که قابلیت واگذاری به مردم را دارد، باید با تلاش استانداران هر چه سریع‌تر به اتمام برسد، چرا‌که این اقدام به نفع دولت و مردم است و موجب تحرک خواهد شد.

تاکید رئیس‌جمهور بر مسوولیت مدیران استانی در حالی صورت می‌گیرد که یادداشت‌ها و گزارش‌های بامداد جنوب در یک‌ماه گذشته بر این مهم تاکید داشته و اتفاقا بازتاب‌های زیادی نیز در بین طرفداران و مخالفان مدیریت ارشد استان داشته است. کافی است نگاهی به سرمقاله شماره 189 روز سه‌شنبه 17 شهریور روزنامه بامداد جنوب داشته باشید که در آن از مسوولان استانی خواسته شده بود تا از بهار دیپلماسی در دولت تدبیر و امید نهایت بهره‌برداری را کرده و از سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در استان دعوت کنند اما گذشته از این‌که کدام یک از این اظهار نظر‌ها منصفانه و عادلانه صورت گرفته است، به نظر می‌رسد مدیران استان باید خود را برای روزهای سخت و سرنوشت‌ساز آینده آماده کنند.

حالا که قرار است تا انتهای امسال توافقنامه برجام به امضای نهایی برسد و تحریم‌های اقتصادی نیز برداشته شود، هر استانی که بتواند از ظرفیت‌های اقتصادی خود به بهترین نحو استفاده کند، در واقع توسعه‌یافتگی، اشتغال‌زایی، درآمدزایی، جمع‌آوری مالیات بیشتر، عمران و آبادانی شهری و روستایی بالاتر و در نهایت رفاه اجتماعی را برای ساکنانش تضمین کرده است.

بوشهر چه جذابیتی برای خارجی‌ها دارد؟
اما سوالی که وجود دارد، این است که استان بوشهر در چه حوزه‌هایی آمادگی جذب خارجی‌ها را دارد و مهم‌تر از آن تا چه میزان آمادگی لازم را برای این کار دارد؟

آنچه مسلم است، بخش نفت و گاز که مرکز اصلی آن در استان ما مستقر است، پرطرفدارترین بخشی خواهد بود که خارجی‌ها برای به دست آوردن سهم رقابت شدیدی دارند و خبرهای منتشر شده در مذاکرات اقتصادی روزها و ماه‌های گذشته نیز این امر را تائید می‌کند. اتریش، آلمان‌، ایتالیا، اسپانیا، ژاپن و فرانسه کشورهای صاحب تکنولوژی و پیشرفته‌ای هستند که از زمان توافق وین تا‌کنون به ایران سفر کرده و برای صنعت نفت ایران برنامه‌ریزی کرده‌اند.

با وجود این، همان‌طور که تجربه توسعه میادین پارس جنوبی نیز نشان داده است، سرمایه‌گذاری‌ در بخش بالادست نفت و گاز، چندان به توسعه اقتصادی استان کمکی نکرده است و از آنجا که جذب چنین سرمایه‌هایی نیز به‌طور اساسی به مدیران استانی ربطی ندارد، تنها کاری که باید در حوزه انرژی از سوی مسوولان استان انجام شود، اجبار یا توصیه سرمایه‌گذاران برای استفاده از ظرفیت‌های تولیدکنندگان استان خواهد بود. البته همان‌طور که در گزارش «جست‌وجوی توسعه صنعت استان در پارس شمالی» شماره 176 این روزنامه نیز نگاشته شد، همین مقدار اهمیت و جدیت نیز می‌تواند به ایجاد اشتغال حداقل هزار نفری و رشد شتابان صنعت استان کمک کند.

در کنار این، جذب تکنولوژی و سرمایه‌ها برای صنایع پایین‌دستی پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها نیز باید در اولویت سرمایه‌گذاری استان قرار گیرد. این صنایع به‌دلیل ارزش افزوده پایین‌تر و دردسرهای فروش محصولات خروجی که دارند، کمتر مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی قرار خواهند گرفت اما اگر در استان مشوق‌ها و بسترهای لازم برای سرمایه‌گذاری فراهم شود، بدون شک این صنعت می‌تواند تاثیر زیادی در توسعه اشتغال و درآمد سرانه استان داشته باشد.

استان بوشهر همچنین ظرفیت مناسبی برای سایر صنایع انرژی‌بر نظیر صنایع خودروسازی، ذوب‌آهن، کشتی‌سازی و صنایع وابسته و همچنین صنایع تبدیلی بخش کشاورزی دارد که باید به سرمایه‌گذاران خارجی به نحو شایسته و مطلوبی شناسانده شود.

استان بوشهر آماده میزبانی نیست
اما در این میان، میزان آمادگی استان برای ورود خارجی‌ها و وجود زیرساخت‌های لازم برای این میزبانی جای سوال دارد. واقعیت این است که با وجود منابع عظیم نفت و گاز، استان بوشهر متاسفانه اجازه‌ بهره‌برداری از این منابع خدادادی را بدون نظر وزیر نفت و مسوولان پارس جنوبی ندارد همچنان ‌که در منطقه ویژه اقتصادی شمال استان، مسوولان استان موفق نشده‌اند قول مسلمی برای تامین مواد اولیه ساخت پتروشیمی و صنایع وابسته به‌دست آورند و سه سرمایه‌گذار متقاضی ساخت چنین واحدهایی پس از چندین ماه انتظار هنوز نتوانسته‌اند، از تامین خوراک طرح مورد نظرشان اطمینان حاصل کنند، بنابراین مهم‌ترین پتانسیل استان در این زمینه در وحله اول نیازمند مساعدت و همکاری وزارت نفت و هیات دولت است و بستگی زیادی قدرت لابی‌های استان‌های رقیب دارد.

همچنین ظرفیت بنادر و نیز مسیرهای ترانزیتی استان شرایط مناسبی برای پوشش ترافیک ناشی از افزایش فعالیت‌های اقتصادی در آینده را ندارند. هرچند قرار بود طی 30 ماه پس از حضور رئیس‌جمهور ظرفیت بندر بوشهر به‌عنوان سومین بندر مهم کشور به چند برابر افزایش یابد اما خبرهایی در روزهای گذشته منتشر شد که انگار نباید انتظار خوش‌قولی در این زمینه را داشته باشیم. مسیرهای خروجی استان بوشهر نیز چندان مناسب نیستند و تنها راه خروجی شمال استان که مهم‌ترین مسیر ترانزیتی نیز هست، مشکلات تردد عدیده‌ای دارد.

زیرساخت‌های دیگر استان هم به‌هیچ وجه مناسب سرمایه‌گذاری نیست و حتی سرمایه‌گذاران داخلی و موجود نیز از نبود امکانات مناسب سرمایه‌گذاری گلایه‌های بسیاری دارند. منطقه‌ ویژه اقتصادی و شهرک‌های صنعتی استان نیز که به‌عنوان آماده‌ترین مکان‌ها برای سرمایه‌گذاری از سوی مسوولان معرفی می‌شوند، از نبود امکانات و زیرساخت‌ها رنج می‌برند و همچنان با مشکلات رفع نشده هفت هشت ساله خود درگیر هستند.

البته با وجود همه کمبودها، استان بوشهر زمین‌های بایر و مناسبی دارد که می‌توانند به مکان‌های ساخت کارخانه‌های بزرگی تبدیل شوند. همچنین، نیروی کار جوان، فعال و متخصصی در استان بوشهر وجود دارند که با وجود همه بی‌مهری‌هایی که در حقشان شده است، همچنان توانایی و نشاط لازم را برای ایجاد پویایی و خلاقیت در واحدهای اقتصادی استخدام کننده را دارند. البته اگر در آینده هم دچار حق‌خوری و بی‌مهری مسوولان دولتی و شرکت‌های خصوصی قرار نگیرند.

وجود حدود 800 کیلومتر مرز با دریای خلیج فارس و اسکله‌های سنتی و کوچک متعدد در سواحل این دریایی استراتژیک، دیگر مزیت استان بوشهر است که در کنار نزدیکی به کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس، می‌تواند به عنوان مزیتی بزرگ برای سرمایه‌گذاران خارجی تلقی شود. چراکه به‌عنوان مثال شرکت‌های خودروسازی بنز و پژو هدف سرمایه‌گذاری‌شان در ایران را تولید محصولات با کیفیت برای صادرات به کشورهای حوزه خلیج فارس و خاورمیانه عنوان کرده‌اند که نزدیکی به مقصد صادراتی در این زمینه مهم‌ترین مزیت تلقی می‌شود.

امنیت اجتماعی و پایین بودن آمار جرایم خشن در استان نیز یکی دیگر از مولفه‌های امنیت سرمایه‌گذاری است که استان بوشهر با داشتن رتبه دوم در این زمینه، می‌تواند به‌عنوان امن‌ترین استان کشور مورد توجه خارجی‌ها قرار گیرد.

یادآوری این نکته ضروری است که جذب سرمایه‌گذاری خارجی به‌دلیل ایجاد فرصت‌های شغلی و درآمدهای پایدار، همواره در ادبیات اقتصادی جهان، ملاکی برای ارزیابی توسعه یافتگی محسوب می‌شود و از آنجا که در ساختار اقتصادی کشور ما دولت یگانه مسوول ایجاد بسترهای اقتصادی و قوانین تسهیل کننده شناخته می‌شود، نقش استانداران به‌عنوان نماینده قوه مجریه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در صورتی که عزم جدی، اهتمام کافی و البته توان چانه‌زنی فردی در استان برای توسعه وجود داشته باشد، بی‌شک این استان با همه کاستی‌هایی که دارد، پتانسیل جذب سرمایه‌گذاری غیرنفتی چند میلیارد دلاری را دارد و این مهم در وجله اول نیازمند خواستن مسوولان استانی است.