الهام بهروزی
دفع پسماندها یکی از جدی‌ترین چالش‌های شهرهای جنوبی استان
بوشهر به‌ویژه بندر دیّر است که مشکلات عدیده‌ای را برای اهالی این بندر کهن به‌وجود
آورده است و متاسفانه وعده‌ها و وعیدهای شهرداری هم در این سال‌ها نتوانسته رنگ
حقیقت به خود بگیرد و این زخم ناسور همچنان بر سیمای دیر خودنمایی می‌کند!
سردرگمی شهرداری این شهر در دفن و کنترل پسماندها بر همگان مشهود است و این مساله اعتراض پیوسته مردم و سمن‌ها را به همراه داشته و دارد اما تا به امروز شاهد اقدام بجایی از سوی مسوولان شهری دیّر در رفع این چالش نبوده‌ایم. بدیهی است انباشت زباله در كنار مناطق مسكوني، سرازير شدن شيرآبه‌ها و نفوذ آن به سفره‌هاي آب زيرزميني، انباشت مواد غيربهداشتي در سطل زباله، پراكنده شدن زباله‌ها در حاشیه شهر، جولان حيوانات موذي و سگ و گربه‌هاي ولگرد در محل انباشت زباله تصوير ناخوشایندی از این بندر در نگاه ساکنان و رهگذران ارائه کرده است که امروز به خطر جدی برای تهدید سلامت و امنیت جانی آن‌ها بدل شده است.
هرچند بارها و بارها این معضل شهری و کم‌کاری شهرداری در مدیریت این بحران از سوی رسانه‌های مختلف بازتاب داده شده است اما مسوولان شهری تنها با وعده‌های رنگین خلاص شدن از این وضعیت را به آینده نزدیک موکول کرده‌اند؛ آینده‌ای که مشخص نیست کی از راه می‌رسد!
متاسفانه دود این سهل‌انگاری نه تنها در چشم ساکنان این بندر می‌رود و زندگی را برای آن‌ها دشوار کرده است؛ بلکه رهاسازي زباله‌ها در محيط غیراستاندارد و پيرامون شهر علاوه بر آلوده كردن محيط زيست، حيات وحش و گونه‌هاي گياهي و جانوري منطقه را به مخاطره انداخته است. این در حالی است که بسیاری از کشورهای جهان امروز با استفاده از فناوری‌های روز با بازیافت زباله‌ها و مصرف آن در بخش‌های دیگر از آن منبع درآمد جدیدی آفریده‌ند و دیگر معضلی به‌نام دفع غیراصولی پسماندها ندارند؛ بلکه توانسته‌اند طلای کثیف را به ابزاری برای توسعه شهرهای خود تبدیل کنند اما در ایران متاسفانه پسماندها بهدلیل نبود برنامه و فرهنگ تولید و بازیافت آن همچنان به شکل یک معضل و تهدید برای بهداشت عمومی باقی مانده است!
شوربختانه این معضل سال‌هاست که در بندر دیّر خودنمایی می‌کند و تنها کاری که شهرداری این شهر در این حوزه انجام می‌‌دهد جمع‌آوری بیش از ۴۰ تن زباله از سطح شهر و رهاسازی آن در منطقه‌ای در حاشیه این شهر است که بهدلیل نبود سیستم بازیافت زباله‌ها اغلب برای از بین بردن آن‌ها اقدام به سوزاندنشان می‌کنند که این عمل خود بسیار خطرناک است؛ چراکه با سوزندان زباله‌ها که بخش انبوه آن‌ها از مواد پلاستیکی تشکیل شده است، دیوكسین تولید می‌شود كه كشنده‌ترین گاز است و در حالت عادی در طبیعت وجود ندارد اما در اثر سوختن پلاستیک در طبیعت به‌وجود می‌آید.
این در حالی است که سوزندان زباله‌ها در محل انباشت آن‌ها در نزدیکی دیّر امری ناخوشایند است که تقریبا هر روز در حال اتفاق افتادن است و متاسفانه اعتراض مردم هم تاکنون راه به جایی نبرده و شهرداری شهر هم با توجه به شواهد موجود انگار فکری برای ساماندهی پسماندها و دپوی استاندارد و انتقال آن‌ها به سایت مخصوص یا مکان مناسب‌تری ندارد!
رئیس خانه مشاکت‌های عمومی سلامت شهرستان دیّر در این خصوص به بامداد جنوب گفت: پایداری شهرهای ساحلی در سراسر جهان تحت تاثیر افزایش روزافزون جمعیت و مشکلاتی ناشی از آن، به‌شدت تهدید می‌شود. یکی از مشکلات عمده این شهرها، مدیریت ناکارآمد پسماند شهری و نبود سیستم‌های جمع‌آوری و دفع فاضلاب شهری است که سبب شده اکوسیستم‌های حاکم بر این مناطق به‌شدت آسیب‌پذیر شود. در کشور ایران نیز در سال‌های اخیر با تمرکز جمعیت و صنایع در مناطق ساحلی، مسائل و مشکلات مربوط به پسماند شهری و فاضلاب افزایش یافته است؛ به گونه‌ای که در مناطق ساحلی شمالی و جنوبی کشور شهرهای متعدد با این مشکلات روبه‌رو شده‌اند و روز‌به‌روز بر تعداد این شهرها و ابعاد مشکلات آن افزوده می‌شود.
محسن خیراندیش در ادامه با اشاره به اینکه در شهرهای ساحلی جنوب استان بوشهر نیز به‌مانند سایر نقاط ساحلی، مشکلات ناشی از پسماند شهری و جمع‌آوری فاضلاب سبب بر هم‌زدن پایداری این مناطق شده است به گونه‌ای که در سال‌های اخیر به‌صورت یک معضل لاینحل در آمده است، افزود: شهر ساحلی دیر مانند سایر شهرهای ساحلی جنوب استان بوشهر (کنگان، عسلویه و سیراف) در حال حاضر فاقد مدیریت پسماند شهری مناسب و کارآمد است؛ به‌طوری که روزانه زباله‌های جمع‌آوری شده به‌صورت غیراصولی در محل انباشتی غیراستاندارد سوزانده و یا دپو می‌شود که با توجه به مکان‌یابی نامناسب این محل‌ها و همچنین دفع غیراصولی زباله‌ها، با جریان شیرابه و انتشار دود ناشی از سوزاندن این زباله‌ها روبه‌رو هستیم که بر مشکلات زیست محیطی این شهرها افزوده است.
به گفته وی، شهر ساحلی دیر علاوه بر مدیریت نامناسب پسماند شهری، بهدلیل نبود سیستم یکپارچه جمع‌آوری فاضلاب شهری و تصفیه‌خانه و بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی، روزانه حجم بالایی از پساب تصفیه نشده به همراه روان‌آب‌های سطحی، از طریق کانال‌های ایجاد شده که گاه با رشد علف‌های هرز و جمع شدن زباله‌ها موجب به‌وجود آمدن گنداب‌ها و انتشار بوی بد آن در کل شهر و ایجاد محیط غیربهداشتی می‌شود که به‌صورت مستقیم و بدون هیچ‌گونه فرایند تصفیه، به دریا می‌ریزد و سبب آلوده‌سازی سواحل و بر هم زدن و تهدید شدید چرخه زیستی دریایی این مناطق می‌شود.
مدیرعامل انجمن مردم‌نهاد «سوکا» در ادامه با اشاره به اینکه اگرچه در سال‌های اخیر مدیران و برنامه‌ریزان شهری و تشکل‌های اجتماعی تلاش کرده‌اند تا با برنامه‌ریزی و اجرای یک‌سری طرحهایی از این مشکلات و مسائل کاسته شود اما این تلاش‌ها هر بار به دلایلی به نتیجه مطلوب نرسیده است، تصریح کرد: امروز متاسفانه نیز به واسطه حضور صنایع آلاینده مانند پتروشیمی‌ها در نزدیکی بندر و همچنین فعالیت بندرگاهی و پیشی گرفتن شهرنشینی از شهرسازی اصولی و ایجاد زیرساخت‌های لازم و حتی توسعه غیرکارشناسی شهر در امتداد ساحل، بر مشکلات و چالش‌های موجود افزوده شده است.
خیراندیش با بیان اینکه با توجه به اینکه اکوسیستم حاکم بر نواحی ساحلی به‌شدت تحت تاثیر آلودگی‌های شهری و صنعتی شکننده و آسیب‌پذیر شده است، گفت: اگر امروز راه‌حل مناسبی برای آن اندیشیده نشود، بدون شک در آینده نزدیک زندگی برای ساکنان این شهرها غیرممکن خواهد بود. بنابراین برای برون‌رفت و رهایی از این چالش‌ها و کاهش مشکلات موجود باید از تجارب سایر شهرهای ساحلی در این زمینه استفاده کرد و با یافتن راه‌حل‌های کارشناسی‌شده و اصولی بر اساس برنامه‌ریزی دقیق و مدون در بازه زمانی کوتاه‌مدت و بلند‌مدت به نتایج مطلوب در دفع و کنترل پسماندهای شهری دست یافت.
رئیس خانه مشارکت‌های عمومی سلامت شهرستان در پایان با اشاره به اینکه می‌توان با شناخت دقیق نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدیدهای پسمانده، دفع و بازیافت آن‌ها، مدیریت پسماند یکپارچه و نیز جمع‌آوری فاضلاب شهری، با جذب سرمایه‌های لازم با تعیین استراتژی‌های مورد نظر به تهیه طرح مورد نیاز و کارشناسی شده اقدام کرد، یادآور شد: این طرح یکپارچه می‌‍‌تواند از ابعاد گسترده برخوردار باشد و شامل احداث تصفیه‌خانه، مکان‌یابی محل دفن زباله، پاکسازی دوره‌ای کانال‌های آب و جمع‌آوری آب‌های سطحی، جلوگیری حداکثری از ورود فاضلاب منازل مسکونی به این کانال‌ها و حتی مقوله‌های مربوط به فرهنگ‌سازی و آموزش شهروندان و تفکیک از مبدا شود.
در پایان این گزارش یادآوری می‌شود که در حال حاضر روزانه قریب به ۴۰ تن زباله در شهر دیر تولید می‌شود که به صورت سنتی به اطراف این شهر منتقل و دفن می‌شود که انباشت زباله‌ها در این محل که چسبیده به دیر است افزون بر اینکه سیمای زشتی به شهر بخشیده است و مکانی برای تجمع حیوانات و جانوران موذی به شمار می‌رود، سلامت مردم و بهداشت عمومی شهر را به صورت جدی به خطر انداخته است. هرچند پیش از این مسوولان شهری دیّر به جانمایی مکانی مناسب برای راه‌اندازی سایت بازیافت پسماندها خبر داده‌اند اما هنوز در این زمینه اقدامی صورت نگرفته است و مشخص هم نیست که کی و چگونه این معضل آسیب‌زا برطرف خواهد شد؟!
