گلاره جلالی

امروز یکم اکتبر برابر با 10 مهر‌ماه روز جهانی سالمندان است. سالمندان همان قشری هستند که عمر و جوانی خود را وقف کشور و مردم و خانواده خود کردند و اینکه نیمه دوم زندگی خود را سپری می‌کنند.

نسل جوان با شنیدن نام سالمند فردی از کار افتاده و منزوی را در ذهن خود تداعی می‌کنند. اما در واقع این پدربزرگ و ماد بزرگ‌ها مانند سایر افراد می‌توانند به راحتی و بدون کمک دیگران زندگی کنند و مشکلی برای رفع نیازهای اولیه خود ندارند.

بازنشستگان با توجه به جنسیت آنها و سبک زندگی که در سال‌های جوانی داشته‌اند، زندگی متفاوت از یکدیگر را تجربه می‌کنند. بعضی از آنها که کارمند دولتی و یا بازنشسته بیمه تامین ‌اجتماعی بوده‌اند حقوقی هر چند اندک را برای گذران زندگی خود در شروع ماه دریافت می‌کنند اما در کنار این موارد کهن‌سالانی هم هستند که با انتخاب خود یا اقتضای شرایط در محیط‌هایی کار کرده‌اند که هیچ حقوق ماهیانه‌ای ندارند و در سال‌های پیری خود مسائل مالی جزء دغدغه‌های لاینحل آن‌هاست.

بی‌تردید باید به همه انسان‌ها را در همه احوال توجه کرد و این موضوع را به روز خاصی محول نکرد. توجه به این قشر آسیب‌پذیر همانند توجه به کودکان یک وظیفه همگانی هست و باید احتیاجات آنها را دید و به آنها ارج نهاد.

با اینکه در سال جاری خط فقر 10 میلیون تومان اعلام شده است حقوق اکثر بازنشستگان کمتر از پنج میلیون تومان است؛ یعنی مبلغی کمتر از نصف خط فقر که این به نوبه خود آرامش خاطر کهنسالان را بر هم می‌زند و این موضوع عاملی می‌شود که بازنشستگان با شرایط سلامت جسمانی و روحی خود مجبور به انجام کار هر چند سخت می‌شوند، در نتیجه این عزیزان آخرین دهه‌های زندگی خود را بدون لذت و استراحت به پایان می‌رسانند.

بدون‌شک خانه‌نشینی و استراحت مطلق هم برای آنها مضر است و نباید بعد از بازنشستگی در انزوا و دوری از اجتماع قرار بگیرند. میزان سلامت جسمی و روحی این اشخاص هم در مرحله مهم زندگی‌شان می‌تواند عامل مهمی در زندگی اجتماعی و فعالیت آنها باشد.

این نیازها را می‌توان به نیازهای مالی، عاطفی، نیاز به تفریح و زندگی مفرح، نیاز به بودن در بین مردم و اجتماع، نیاز به امکانات سلامتی و درمان مناسب و در نهایت امنیت دسته‌بندی کرد. تا به اینجا از نیازهای مالی و امنیت مالی سالمندان سخن گفتیم و بدون شک راهکار‌های متفاوتی برای این اشخاص که زحمات خود را در زمان جوانی کشیده‌اند وجود دارد. این نیاز از طریق دولت و فرزندان در کنار یکدیگر قابل حل است. به‌طور حتم برای رفع این نیاز فقط همت و تلاشی اندک لازم است. حال با توجه به تورم‌ این سال‌ها و زندگی سخت اقشار مختلف از فرزندان آنها نمی‌توان انتظارات چندانی داشت اما دولت‌ها توانایی بسزایی برای آن دارند که از کارته‌ای تخفیف و تورهای مخصوص با قیمت نازل و از این قبیل موارد نام برد که بدون شک کار سختی هم نیست.

تمام نیازهای زندگی ما محدود به نیازهای مادی نیست و محور زندگی ابعاد گسترده‌تری دارد که همواره در همه مراحل زندگی وجود داشته و لازم است که به آنها بها داد، مهم‌ترین آنها نیازهای احساسی و عاطفی برای همگی، مخصوصا افراد بازنشسته و سالخورده است زیرا که همانطور که سن افراد بالاتر می‌رود احتیاج به نیاز عاطفی افزایش می‌یابد. در ایران قدیم و سنتی توجه فرزندان و نوادگان به بزرگان و مسن‌ها بیشتر بود و رسم نیاکان ما حکم می‌کرد که بیشترین احترام و توجه به این اشخاص معطوف شود و در کنار عشق و محبتی که نثار پدر بزرگ و مادربزرگ‌ها می‌کردند در تصمیمات مهم زندگی و کارهایشان با آنها مشورت می‌کردند و از راهنمایی آنها بهره می‌جستند اما با گذر زمان و تغییر روش زندگی از این احترام‌ها کاسته شد و دیگر این بزرگان جایگاه مرکز توجه بودن را کم کم از دست دادند و به اندازه‌ای از آن کاسته شده است که علاوه بر کمترین دید و بازدیدی که نصیبشان می‌شود حتی تماس تلفنی فرزندان آنها به یک بار در ماه هم می‌رسد که این موضوع خود نمایانگر عدم موفقیت پیشرفت علم و تکنولوژی در حوزه عاطفی است.

نیاز به تفریح و سرگرمی از آن دسته نیازها است که بیشتر برای کودکان و نسل جوان مورد توجه و سعی به تامین این نیاز برای این اقشار است اما برای بزرگسالان به‌خصوص سالخوردگان هیچ برنامه‌ای در نظر گرفته نمی‌شود. گویا در استان بوشهر این عزیزان نیازی به شادی و تفریحی ندارند؛ زیرا کمترین امکانات برای تفریح و دورهمی این قشر در استان تعبیه و طراحی شده است که این خود بدترین نوع واکنش به احتیاج آنان است؛ زیرا تا به حال هیچ اقدامی برای رفع این نیاز آن‌ها در این منطقه صورت نگرفته است.

نیاز دیگری هم که بسیار مهم است، حضور در بین مردم و اجتماع است. چگونه می‌توان شخصی را که تمام دوران زندگی خود در اجتماع و بین مردم بوده است ناگهان خانه‌نشین کرد و به عواقب روحی و جسمی آن نیندیشید. ذات انسان اجتماعی است و با حضور در بین دیگران شخصیت آن شکل می‌گیرد و بودن در کنار مردم آنها را از تنش دور می‌کند اما تا کنون شاهد هیچ‌گونه تلاش خاصی از سوی مسوولین برای رفع این نیاز نبوده‌ایم.

امکانات سلامتی و درمان مناسب را به جای نیاز می‌توان به معضل امروزه مردم دانست. بی‌تردید همگی به خدمات پزشکی مراجعه کرده‌ایم. هر چند برای رفع بیماری کوچک یا یک آزمایش ساده که با نرخ‌هایی فراتر از جیب خود مواجه شده‌ایم. حال به سالمندی بیندیشیم که بیشتر از سایرین نیاز به مراجعه به پزشک دارد و با توجه به بودجه ماهانه‌اش توان پرداخت ندارد، در این برهه نیاز به کمک از سوی دولت دارند تا با هزینه کمتر و یا خدمات بیمه‌ای مختص خود با آرامش خاطر بیشتری به خدمات پزشکی مراجعه کنند.

امنیت در پایان لیست نیازهای برشمرده شده است. در بیان این موضوع امنیت معنای خاصی دارد. امنیت یک فرد سالخورده به این معنی است که اگر این شخص برای گذر اوقات فراغت خود یا سرگرمی به پارکی مراجعه کرد و اتفاق ناگهانی برایش افتاد اشخاصی کارامد در آنجا حضور داشته باشند و به‌موقع به وی کمک کنند؛ بدون شک برای این نیاز باید محیط‌هایی مختص این افراد ایجاد شود که در کنار اینکه کهنسالان با همسن‌های خود در ارتباط هستند امنیت جانی و سلامتی داشته باشند. با توجه به شرایط بحرانی کنونی تقریبا سالمندان این روزها از هر جهت در تهدید هستند از یک سو، کرونا خطری جدی برای آنهاست و از سوی دیگر، خانه‌نشینی و کم‌رنگ شدن ارتباطات اجتماعی به انزوا و افسردگی آنها منجر شده است.

شاور وزیر بهداشت روز گذشته در نشست خبری هفته جهانی سالمند درباره کاردرمانی و توانبخشی برای سالمندان و تاثیر کرونا بر خدمات‌رسانی بخش سلامت گفت: کرونا در نحوه خدمات‌رسانی در بخش سلامت تاثیر گذاشته است. خدمات غیر ضروری را باید به تاخیر انداخت اما این مقوله نباید سلامت را تحت تاثیر قرار دهد. پروتکلی به وزارتخانه و دانشگاه‌ها ارائه شده و در آن آمده است که چگونه در کرونا به معلولان و سالمندان خدمات‌رسانی شود.

محمدعلی جغتایی با بیان اینکه کار دیگر خدمات‌رسانی از راه دور است، افزود: این مقوله به ارتقای خدمات مشاوره‌ای کمک می‌کند. هم‌اکنون ۸/۹ درصد افراد جامعه سالمند هستند. پیش‌بینی می‌شود در سال 1420 جمعیت سالمند 20 درصد افزایش یابد.

وی با بیان اینکه در کشورهای دیگر دو برابر شدن جمعیت سالمندان را شاهد هستیم، تصریح کرد: در 40 سال گذشته امید به زندگی افزایش داشته است. برای مثال در سال 1355 امید به زندگی 57 سال بود. هم‌اکنون امید به زندگی با افزایش 23 سال به سن 80 سالگی رسیده است.

مشاور وزیر بهداشت در امور توانبخشی با تاکید بر اینکه روز به روز جمعیت سالمند افزایش یافته و همین مقوله نشان دهنده لزوم اقدامات مناسب و برنامه‌ریزی در این زمینه هستیم، یادآور شد: در سال‌های قبل در وزارت بهداشت اقدامات فراوان انجام شده است. در یک و دو سال گذشته شورای امنیت غذایی تشکیل شده است. برنامه چند جانبه تدوین شده است که بخشی از آن متولی وزارت بهداشت و وزارت دفاع هستند. و در سال گذشته فلوشیپ سالمندان، پرستاری سالمند و ... ایجاد شده است. مقطع پی‌اچ‌دی و مرکز سالمندان ایجاد شده است. از سوی دیگر برنامه این است که بتوان خدمات سالمندان را در شبکه ادغام کرد.

جغتایی با بیان اینکه شاخص‌ها و اطلاعات نیز نیازمند داده‌های دقیق از سالمندان است، خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته پیمایش‌های ملی داشتیم و شاخص‌های مرتبط با سالمندان استخراج شده است تا مدیران بتوانند بر اساس مستندات تصمیم گیری کنند.

به عقیده وی، باید سالمندان را توانمند تربیت کرده تا بتوان مراقبت‌های لازم را در دستور کار خود قرار داد. و باید بتوان 10 سال آینده را بررسی کرد.

مشاور وزیر بهداشت تاکید کرد: مقوله سالمندان فقط از سوی وزارت بهداشت قابل حل نیست بلکه دستگاه‌ها و نهادهای غیردولتی نیز مد نظر قرار می‌گیرد.

جغتایی در خاتمه در خصوص مناسب‌سازی معابر برای سالمندان و معلولان یادآور شد: وضعیت معماری تهران به نحوی است که ساختمان‌ها در هم پیچیده است اما ظرفیت شهرداری برای مناسب‌سازی وجود دارد. موسسات آموزشی و خدمات فنی در این باره مراجعه کرده و آموزش‌ها باید مدنظر قرار گیرد.