الهام بهروزی

هفته صنایع دستی فرصتی برای بازشناسی این میراث کهن است که ریشه در اندیشه و فرهنگ اقوام و ملت‌های مختلف دارد و برآیندی از سلیقه، ذوق، زیست و اقلیم مردمانی است که با هنر و خلاقیت پیوند تنگاتنگی دارند. خوشبختانه استان بوشهر از جمله استان‌هایی است که صنایع دستی بومی شاخص و منحصربه‌فردی در خود جای داده است؛ صنایعی که نقش بسزایی را در تبیین هنرمندی مردمانش و فرهنگ غنی آن دارد؛ چراکه به کمک همین صنایع است که بخشی از ویژگی‌های فرهنگی این خطه شناسانده می‌شود.

برخی از این صنایع چنان شکیل و چشم‌نواز هستند که نه تنها در کشور، بلکه در ورای مرزها نیز طرفداران پر و پا قرصی دارند؛ صنایعی مثل گبه، گلیم، عبا، محصولات حصیری و... که همه این صنایع حاصل ذوق و هنر دست هنرمندانی است که اغلب این هنرها را به‌صورت اجدادی فراگرفته و مانع از فراموشی آن‌ها در عصر مدرن شده‌اند. بسیاری از این صنعتگران، امروز توانسته‌اند ضمن حفظ ماهیت اولیه این آثار، برخی محصولات را با طرح‌های جدید و با تلفیق با هنر مدرن پدید آورند و بدین شکل دوباره صنایع دستی بومی را راهی خانه‌های امروزی کنند و به آن‌ها جانی دوباره ببخشند. البته در این زمینه اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به‌عنوان متولی صنایع دستی بومی با برگزاری کارگاه‌های متعدد نقش موثری را در پرورش صنعتگران ماهر و تولید محصولات خلاقه و باکیفیت ایفا کرده است. همچنین این اداره‌کل در سال‌های اخیر با زنده‌سازی برخی از صنایع دستی فراموش‌شده، در احیا و بازشناسی صنایع شاخص بومی استان موثر ظاهر شده است و همین امر موجب شده که در بسیاری از نقاط روستایی هنرهایی دوباره جان بگیرند که در روزگار نه‌چندان دور اجدادشان پدیدآورنده این هنرها بوده‌اند.

در چند سال اخیر، با تدابیری که اندیشیده شده، می‌توان گفت که حال صنایع دستی استان بوشهر خوب است و تنها نقضیه‌ای که در این حوزه همچنان خودنمایی می‌کند، نبود بازارچه ثابت صنایع دستی در استان است که البته متولیان امر در این زمینه در تکاپو هستند تا به این مطالبه دیرینه صنعتگران نیز به شکل اصولی جامه عمل بپوشانند. در این میان، برای رفع این نقضیه اداره‌کل میراث فرهنگی استان بوشهر تلاش کرده با برپایی نمایشگاه‌های فصلی و موقت در سراسر استان و همچنین انعقاد تفاهمنامه‌هایی با صنایع نفت و گاز و افزایش صادرات محصولات دستی به‌صورت چمدانی به خارج از کشور، بازار خوبی را برای صنعتگران هم‌استانی فراهم کند که در این راستا از چهارشنبه 24 خردادماه جاری یک نمایشگاه صنایع دستی با همکاری شورای راهبردی پتروشیمی‌های منطقه پارس با محوریت خرید تضمینی در جم دایر می‌شود که این اتفاق برای نخستین‌بار در کشور اتفاق می‌افتد.

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در این باره به بامداد جنوب گفت: به‌دنبال توافق انجام‌شده میان اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر و شورای راهبردی پتروشیمی‌های استان، نمایشگاه صنایع دستی با محوریت خرید تضمینی در شهرک پردیس شهرستان جم برگزار می‌شود.

لیلا رحیمی با بیان اینکه این نمایشگاه از ۲۴ تا ۲۷ خرداد با حضور صنعتگران سراسر کشور در ۴۵ غرفه برگزار می‌شود و کارکنان پتروشیمی‌های استان با بن‌های اختصاص داده شده، از این نمایشگاه خرید می‌کنند، افزود: برگزاری نمایشگاه صنایع دستی با خرید تضمینی فرصت بسیار خوبی برای هنرمندان استان است تا ثبت سفارش کنند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون صنعتگران و هنرمندان بوشهری با تولیدات خلاقانه خود در حوزه صنایع‌دستی موفق به دریافت ۱۸ نشان ملی مرغوبیت شدند، تصریح کرد: در سال گذشته معاونت صنایع‌دستی استان بوشهر ۲۳ پرونده را برای دریافت نشان مهر اصالت ملی تکمیل کرد که رشته‌های شرکت کننده در این رویداد شامل حصیربافی، کپوبافی، سازسازی، نازک کاری، گلیم بافی، ابریشم‌دوزی، عبابافی، ساخت لنج سنتی(لنج تزئینی)، زیورآلات سنتی و خوس‌دوزی بوده و صنعتگران استان موفق به دریافت ۱۸ نشان مهر اصالت ملی شدند.

رحیمی همچنین به مستندسازی صنایع دستی استان اشاره و خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه مستندسازی یکی از راه‌های ثبت اتفاقات و دستاوردهای صنایع‌دستی یک استان است، معاونت صنایع‌دستی در سال ۱۴۰۰ اقدام به عکاسی از محصولات صنایع‌دستی دارای مهر اصالت ملی کرد و این مجموعه شامل محصولاتی در رشته لنج سنتی(تزئینی)، حصیربافی، کپوبافی، گلیم‌بافی، زیورآلات سنتی، نازک کاری، نی جفتی، پارچه عبا، ابریشم‌دوزی و خوس‌دوزی بود.

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر با اشاره به اهمیت برخی از صنایع بومی استان که در آستانه فراموشی قرار گرفته بودند، از باززنده‌سازی برخی از این صنایع در سال گذشته خبر داد و گفت: خوس‌دوزی یکی از رشته‌های بومی جنوب بوشهر و یکی از انواع رودوزی‌ها بوده و مرکز فعالیت این رشته در شهرستان‌های عسلویه و جم است. نقوش مورد استفاده در آن به شکل ذهنی و هندسی بوده و نشان از هنر و فرهنگ این منطقه دارد که از این هنر بیشتر برای تزئین شال‌های توری استفاده می‌شود و در مراسمات عروسی، جشن و اعیاد مذهبی به‌عنوان پوشش رسمی خانم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رشته در گذشته با استفاده از نوار نقره اصل، روی پارچه توری رودوزی می شد که به لحاظ قیمتی از دستمزد بالایی برخوردار بوده و با گذر زمان نوارهای نقره‌ای جای خود را به نوارهای ویسکوزی دادند و میل به استفاده از این پوشش در بین زنان منطقه جنوب استان رو به افزایش است. با توجه به اینکه یکی از شرح وظایف معاونت صنایع‌دستی در استان بوشهر باززنده سازی رشته‌ها است، در سال ۱۴۰۰احیای خوس‌دوزی با نوار نقره در دستور کار معاونت صنایع‌دستی قرار گرفت و این رشته در منطقه جم باززنده‌سازی شد.

وی با اشاره به برگزاری‌های دوره‌های آموزشی برخی از صنایع دستی در استان تصریح کرد: در سال گذشته ۱۲۸ نفر در رشته‌های حصیربافی، گلیم‌بافی، صنایع‌دستی دریایی، سراجی سنتی و گلیم بافی گنخک آموزش دیدند. معاونت صنایع‌دستی استان بوشهر به همراه دفتر امور بانوان و خانواده استانداری، با هدف اشتغال‌زایی، توسعه و ترویج صنایع‌دستی بومی، تداوم فرهنگ و هویت منطقه، اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی در استان کردند.

رحیمی با اشاره به باززنده‌سازی یک هنر بومی دیگر در استان توضیح داد: گلیم روستای گنخک شیخای شهرستان دشتی، جزء رشته‌های باززنده‌سازی شده در سال ۱۴۰۰ بوده و با هدف توسعه و ترویج آن، این معاونت با همکاری دفتر امور بانوان و خانواده استانداری دوره آموزشی را در این روستا برگزار کرد. وجه تمایز گلیم گنخک با دیگر مناطق استان، استفاده از پشم خود‌رنگ در این نوع محصول است.

وی همچنین یکی از راه‌های رونق اقتصاد صنایع دستی، ورود به دنیای کسب و کار اینستاگران دانست و گفت: در این راستا دوره آموزشی شاغلان صنایع‌دستی با عنوان کسب و کار در اینستاگرام، با همکاری دفتر امور بانوان و خانواده استانداری و با هدف ارتقای دانش صنعتگران روستای دروگاه دشتستان برگزار شد. شرکت‌کنندگان در این دوره از فعالان رشته حصیربافی بودند که بخشی از سرفصل‌های آموزشی در این دوره شامل آموزش اصول اینستاگرام، راه‌اندازی پیج و بیزینس کردن آن، آموزش بخش آمار اینستاگرام، آشنایی با روش تولید محتوا، آشنایی با اینشات، آشنایی با الگوریتم و هوش مصنوعی اینستاگرام، فروش در اینستاگرام، روش‌های تبلیغات در اینستاگرام، اینفلوئنسر مارکتینگ، برگزاری مسابقه و قرعه‌کشی، روش‌های تبادل در اینستاگرام، جریمه‌ها و روش‌های غلط فعالیت در اینستاگرام، آشنایی با ربات‌های اینستاگرام و امنیت پیج بود‌. هدف از برگزاری دوره کسب و کار در اینستاگرام، وصل شدن فعاللن این حوزه به بازارهای ملی و بین‌المللی برای معرفی و فروش تولیدات خود بوده است.

به گفته رحیمی، همچنین دیگر دوره آموزشی شاغلان صنایع‌دستی با عنوان بازاریابی و فروش در کسب‌و‌کار تعاونی‌ها، با هدف ارتقای دانش صنعتگران در فضای مجازی برگزار شد که شرکت‌کنندگان در این دوره از سراسر استان و فعال در رشته‌های مختلف بودند‌ و بیش از ۱۰۰ نفر در این دوره آموزشی شرکت کردند.

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر در ادامه از نمونه‌سازی برخی از محصولات بومی در سال گذشته خبر داد و گفت: پنج مورد در رشته‌های عبابافی و کپوبافی در سال گذشته نمونه‌سازی شد که این محصولات با هدف ارتقای تولیدات صنایع‌دستی استان و با توجه به نیاز جامعه امروز، طراحی و اجرا شدند. همچنین در زمینه مستندنگاری یک مورد برای صنایع‌دستی استان بوشهر در نظر گرفته شده بود و در سال گذشته، در رشته کپوبافی که یکی از رشته‌های بومی استان بوشهر است، خانم صدیقه شادکام یکی از دارندگان نشان مهر اصالت استان موفق به دریافت نشان فاخر در این رشته شد.

وی با اشاره به برپایی نمایشگاه‌های صنایع دستی در استان توضیح داد: با فرا رسیدن پاییز و زمستان، در فصل گردشگری بوشهر، گردشگران زیادی به این استان سفر می‌کنند و ما به‌منظور حمایت از تولیدکنندگان، صنعتگران و افزایش فروش محصولات کارگاه‌های تولیدی و ایجاد بازارهای جدید برای تولیدکنندگان کوچک و خانگی، از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون، به مناسبت‌های مختلف اقدام به برپایی نمایشگاه‌ کردیم که می‌توان به جشنواره خرما، شب یلدا، هفته پژوهش، دهه فجر، روز جهانی صنایع‌دستی، هفته تعاون، مشارکت در برگزاری نمایشگاه حمایت از شرکت‌های توانمندساز در شهرک پردیس جم، نمایشگاه گالری معاونت صنایع‌دستی با عنوان عیدانه، نمایشگاه خانه حصیر آبپخش، سرای صنایع دستی، نمایشگاه صنایع دستی جزیره خارگ، نمایشگاه مرکز علم و رشد فناوری، نمایشگاه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و دانشگاه خلیج‌فارس اشاره کرد.

رحیمی از افزایش رشته‌های صنایع دستی بومی استان خبر داد و گفت: اختصاص رشته جدید لنج‌ساز سنتی، به رشته‌های مصوب صنایع‌دستی کشور با تنظیم پرونده اختصاصی در این خصوص انجام شد که با کد رشته جدید به رشته‌های مصوب صنایع‌دستی کشور اضافه شد و از این پس هنرمندان فعال در این رشته، با عنوان مشخص «لنج‌ساز سنتی» فعالیت خواهند کرد و می‌توانند از تمامی خدمات معاونت صنایع‌دستی همچون دیگر رشته‌ها استفاده کنند.

وی در خصوص تعداد مجوزهای صادر شده در حوزه صنایع دستی استان تصریح کرد: صدور مجوز فعالیت در معاونت صنایع ‌دستی هرسال پس از بررسی درخواست کنندگان صادر می‌شود و از فروردین سال گذشته تاکنون ۲۰۰ پروانه تولید انفرادی و ۱۷۰ کارت شناسایی در این زمینه صادر شده است. خوشبختانه در سال‌های اخیر صنایع‌دستی در بوشهر موجب رشد و رونق اشتغال خانگی شده‌است و در همین راستا از فروردین سال گذشته تاکنون با پرداخت ۱۰۲ میلیارد و ۴۵۰ میلیون ریال تسهیلات به متقاضیان، زمینه اشتغال مستقیم ۲۹۴ نفر فراهم شده و به توسعه کارگاه‌های صنایع‌دستی نیز کمک شده است.