گلاره جلالی
امروزه به هر طرف که نگاه کنیم می‌توان آسیب‌هایی را دید که بشر به محیط زیست وارد کرده. شواهد تخریب جنگل‌ها، تعدی به سواحل، کوه‌خواری، استفاده بیش از حد از منابع طبیعی و ایجاد آلایندگی بدیهی و مشهود است و نیازی به برشمردن نیست. با این حال یکی از مواردی که نه‌فقط زمین بلکه حیات و آینده بشری را به شدت تهدید می‌کند تولید گسترده پلاستیک‌ها وپلی‌استایرن‌ها است. این پدیده به انتشار فزاینده گاز دی‌اکسید کربن به اتمسفر و گرم شدن کره زمین می‌انجامد که به‌نوبه خود به وقوع بلایای طبیعی مانند خشک‌سالی، سیل و تغییر الگوهای نامنظم اقلیمی نیز منجر می‌شود و بدون شک تبعات بی‌شماری را برای کشور به دنبال خواهد داشت. روش‌های بی‌شماری برای مقابله با آلودگی ناشی از افزایش انتشار گاز دی‌اکسید کربن در جو شناسایی‌شده است. یکی از راه‌های موجود کمک به کاهش تولید و دفع پلاستیک است.
در ایام ماه محرم، به‌خصوص دهه اول بسیاری از مردم در مراسم یا در برنامه‌های این ایام شرکت می‌کنند. رعایت مسائل بهداشتی در دوران کرونا باعث شده بود از حجم پذیرایی در مراسم‌ها کاسته شود؛ اما توزیع غذاهای نذری هم‌زمان با برگزاری جلسات و مراسم مذهبی و عزاداری در مساجد و تکایا و همچنین انفرادی بخش جدایی‌ناپذیر آیین‌های محرم است.
اگرچه پخت غذای نذری و توزیع آن امری پسندیده است؛ اما استفاده بی‌رویه از ظروف یک‌بارمصرف پلاستیكی خطر جدی را متوجه سلامت شهروندان و محیط‌زیست می‌كند که در این زمینه ارائه راهكارهای مناسب و فرهنگ‌سازی در این مقوله بسیار ضروری است.
در همین زمینه یک کارشناس و فعال محیط زیستی در خصوص آثار و عواقب استفاده بی‌رویه از ظروف یک‌بارمصرف در این ایام هشدار داد.
زهرا دهقان با بیان اینکه تشكیل هیات مذهبی، برپایی ایستگاه‌های صلواتی و دادن غذاهای نذری در هر كوی و برزنی از جمله جلوه‌های عشق و ارادت مردم به اهل‌بیت (ع) است. گفت: در سال‌های گذشته استفاده از ظروف یک‌بارمصرف برای توزیع نذری مرسوم نبود. توزیع غذای نذری در ظروف چینی یا ملامین و مایعات در لیوان‌های شیشه‌ای و یا استیل انجام می‌گرفت.
به گفته وی حتی برخی نذر داشتند که ظروف نذری را بشویند یا چنین ظروفی را نذر می‌کردند؛ اما امروزه دیگر خبری از آن ظرف‌ها نیست و مصرف ظروف یک‌بارمصرف پلاستیكی در ایام محرم و ماه رمضان كه فصل نذری دادن است بسیار زیاد می‌شود، افزایشی كه پیامدهای منفی بسیاری برای محیط‌زیست به همراه دارد.
این کارشناسی ارشد مدیریت و حفاظت تنوع زیستی افزود: ریختن پسماند ناشی از نذورات در سطح معابر، پیاده‌روها و جوی آب‌ها از طرفی آلودگی شهری را ایجاد می‌کند و از طرف دیگر معضل‌های محیط زیستی را سبب می‌شود كه در گذر زمان راهیابی این مواد آلاینده به طبیعت باعث تخریب محیط‌زیست در بلندمدت خواهد شد.
به گفته وی این ظروف به‌واسطه ترکیبات پلاستیکی تجزیه‌ناپذیر، قابل‌تجزیه توسط چرخه طبیعت نیستند و تهدید بزرگی برای محیط‌زیست به شمار می‌آیند.
این فعال محیط زیستی با بیان اینکه تجزیه پلاستیک ۲۵۰ الی ۵۰۰ سال طول می‌کشد. گفت: پلاستیک‌های دفن شده از رشد ریشه‌های گیاهان جلوگیری می‌کند و باعث خفگی گیاه می‌شود. پلاستیک از نفت که منبع انرژی تجدید ناپذیر است به دست می‌آید و مصرف بی‌رویه پلاستیک و ظروف پلاستیکی باعث اتلاف این منبع انرژی می‌شود. متاسفانه استفاده از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی در کشور ما رایج شده و از حد استاندارد آن بیشتر است. حتی استفاده از پلاستیک تاثیرات کوتاه‌مدت مثل سرطان و بلندمدت مثل تغییرات ژنی نسل انسان را نیز به دنبال دارد.
دهقان در خصوص استفاده از ظروف یک‌بارمصرف گیاهی و تجزیه‌پذیر گفت: استفاده ظروف یک‌بارمصرف گیاهی در جهان از سال ۱۹۷۰ و در زمان بحران نفت شروع شد. در آن زمان کشورهای پیشرفته به فکر استفاده از موادی برای بسته‌بندی بودند که وابسته به نفت و مشتقات آن نبوده و برای محیط‌زیست خطرآفرین نباشد؛ بنابراین پلیمرهای گیاهی ساخته شد که ترکیباتی مانند سیب‌زمینی، ذرت و گندم در آن استفاده شد؛ که عمده‌ترین و شاخص‌ترین مواد اولیه طبیعی در دنیا برای تولید پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیر و ظروف یک‌بارمصرف گیاهی هستند.
وی با بیان اینکه از لحاظ ظاهری ظروف یک‌بارمصرف گیاهی هم کاملا شبیه ظرف‌های پلاستیکی است افزود: هرچند ظروف یک‌بارمصرف گیاهی تجزیه‌شده و برای محیط‌زیست خطر کمتری دارند؛ اما استفاده از همین نوع ظروف نیز به افزایش پسماند و تولید زباله منجر می‌شود.
این فعال محیط زیستی با اشاره به طرح اطعام و احسان حسینی تصریح کرد: این طرح با هدف کمک و ارتقای وضعیت معیشت نیازمندان آغاز شد که براساس آن ۴۰۰ هزار پرس غذا در بوشهر توزیع خواهد شد. به عبارت ساده در یک پروسه دوماهه، یک‌میلیون ظرف یک‌بارمصرف وارد چرخه پسماند خواهد شد و این‌یکی از هزاران فعالیتی است که در این ایام انجام می‌شود.
وی با تاکید بر اطعام فقرا، توزیع مواد غذایی در بین نیازمندان خاطرنشان کرد: باید مسیر و روش‌ها اصلاح شوند تا هم سنت‌های پسندیده ادامه پیدا کنند و هم محیط‌زیست، سلامت شهروندان و آیندگان با خطر مواجه نشود.
دهقان با بیان اینکه فرهنگ‌سازی در این زمینه نیازمند صرف وقت، هزینه و توجه همه‌جانبه است، تصریح کرد: عزاداران و شهروندان باید نسبت به جمع‌آوری پسماندهای ناشی از نذورات به‌صورت خودجوش اقدام و با مدیریت لازم می‌توانند از آلودگی شهری جلوگیری كنند. رهاسازی پسماند ناشی از نذورات در سطح معابر و نهرها موجب آلودگی شهری شده و به بروز معضلات زیست‌محیطی منجر می‌شود.
به گفته وی شهروندانی كه نذر خود را در لیوان‌ها و یا بسته‌های یک‌بارمصرف ادا می‌كنند، باید هم‌زمان سطل زباله یا كیسه‌های زباله بزرگ نیز تهیه كنند و در محل قرار دهند تا از پخش این ظروف در خیابان جلوگیری شود. مسوولان هیات‌ها و تكایا نیز باید در جمع‌آوری این ظروف در محل توزیع، نظارت لازم را اعمال كنند بنابراین بااطلاع رسانی و عمل به این توصیه‌ها می‌توان هم‌زمان با برپایی مراسم عزاداری و رعایت بهداشت به حفظ محیط‌زیست نیز كمك كرد.
دهقان با بیان راهكار اساسی برای كاهش مصرف پلاستیك وجود دارد افزود: نخست باید در قوانین برای صاحبان مشاغل، صنایع و مردمی كه داوطلبانه دارند تلاش می‌کنند پلاستیك را از سبد مصرف خود كم كنند، ایجاد انگیزه كرد. گام بعدی حمایت دولت از سرمایه‌گذاری در مواد تجدیدپذیر است كه در محیط تجزیه می‌شوند و باعث كاهش ضریب نفوذ بارندگی بر خاك نمی‌شود و مسمومیت غذایی دام‌ها را در پی ندارند. همچنین باید از تجربه‌هایی كه كشورهای دیگر در این زمینه‌دارند استفاده كرد تا مصرف پلاستیك را كاهش داد. مثل مشوق‌های مالیاتی به صنایعی كه در مصارف بسته‌بندی‌ها از پلاستیك كمتری استفاده یا از پلاستیک‌هایی استفاده می‌کنند كه قابل بازیافت باشد و می‌تواند از تخریب محیط‌زیست جلوگیری كرد.
