داود علیزاده
در طول سواحل و جزایر مختلف استان بوشهر لاکپشت دریایی سبز و لاکپشت دریایی پوزه عقابی دیده می‌شوند. البته در جزایر مند لاکپشت نوک‌عقابی به‌عنوان گونه غالب، لانه‌سازی و تخم‌گذاری می‌کنند و تخم‌گذاری گونه سبز به‌صورت موردی مشاهده‌شده است. نه در ایران و نه در هیچ جای دیگر، لاک‌پشت‌های پوزه عقابی شرایط بقای مطلوبی ندارند و تحت فهرست سازمان IUCN (اتحادیه بین‌المللی حفاظت از محیط‌زیست) در شدیدترین معرض انقراض گونه‌ای قرار دارند، طوری که تنها یک گام تا انقراض کامل آن‌ها در طبیعت باقی‌مانده است.
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی در حفظ سلامت اکوسیستم دریا ازجمله مرجان‌ها نقش و اهمیت ویژه‌ای دارند به همین دلیل هم موردتوجه اتحادیه‌ها و سازمان‌های جهانی مرتبط با حفظ حیات گونه‌های گیاهی و جانوری در حال انقراض قرارگرفته‌اند.
به نقل از نشنال جئوگرافیک، عوامل انسانی تأثیرگذارترین دلیل نابودی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی بوده و فعالیت‌هایی نظیر تجارت لاکپشت به دلیل استفاده از لاک خوش‌طرح و رنگ آن در صنایع زینتی، استفاده از تخم و گوشت آن به دلیل ارزش غذایی و کاربردهای پزشکی، از بین بردن زیستگاه طبیعی آن‌ها به‌وسیله حفاری نفت و عواملی دیگر، ازجمله دلایلی هستند که این لاک‌پشت‌ها را در معرض انقراض قرار می‌دهد.
در استان بوشهر سواحل خلیج نای بند، جزایر سه‌گانه منطقه مند شامل نخیلو، تهمادون و ام‌الگرم، سواحل خور زیارت در شمال آن و جزایر خارک و خارکو محل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی بوده است. لاک‌پشت‌های ماده در فواصل چند سال یک‌بار لانه‌سازی کرده و به‌دفعات تخم‌گذاری می‌کنند. این لاک‌پشت‌ها در هر بار تخم‌گذاری 100 عدد تخم می‌گذارند و بعد از 50 تا 60 روز دوره رسیدگی تخم، نوزادان از تخم خارج‌شده و راهی دریا می‌شوند.
لاک‌پشت‌های پوزه عقابی هر سه تا چهار سال یک‌بار به شرایط تخم‌گذاری می‌رسند که در دو مرحله و به فاصله دو هفته برای تخم‌گذاری به زادگاه خود بازمی‌گردند. به‌طورکلی لاک‌پشت‌های پوزه عقابی، خزنده‌ای همه‌چیزخوار هستند که حدود 40 تا 50 سال عمر می‌کنند و اکثر عمر خود را در آب‌های اقیانوس می‌گذرانند.
فعالیت‌های صید و صیادی و زباله‌های موجود در سواحل و دریا و دریاست و جمع‌آوری تخم‌ها برای تغذیه، تلف شدن و صید بچه لاک‌پشتان، تخریب زیستگاه‌ها و تردد انسان در سواحل و دریا از عوامل تهدیدکننده لاک‌پشت‌های دریایی است.
در همین زمینه رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان عسلویه زباله‌های دریایی و شناورها را تهدیدات اصلی لاک‌پشت‌های دریایی دانست.
مصطفی موذنی با اشاره به وضعیت لاک‌پشت‌های دریایی گفت: در سال‌های اخیر بر اساس مشاهدات ماموران یگان حفاظت محیط‌زیست و همیاران و داوطلبان حفظ محیط‌زیست تعداد زیادی از گرفتار شدن لاک‌پشت‌ها در تورهای صیادی، صدمه از طریق اصابت موتور قایق‌ها به لاک‌پشت‌ها و گرفتار شدن لاک‌پشت‌ها در انواع پسماندها ثبت‌شده است که در صورت عدم نجات آن‌ها توسط انسان به مرگ این موجود درخطر انقراض می‌انجامد.
به گفته وی همیاران و علاقه‌مندان بسیاری به‌خصوص در بین صیادان به‌واسطه آموزش‌هایی که در فضای مجازی یا به‌واسطه اطلاع از تلاش‌های صورت پذیرفته در طرح حمایت و حفاظت از لاک‌پشت‌های نای‌بند (در این طرح پلاک گذاری، جابجایی لانه‌ها و تکثیر در هچری سایت انجام می‌شود و نوزادان به دریا رهاسازی می‌شوند) اهمیت فراوانی به نجات گونه‌های بااهمیت دریایی مانند لاک‌پشت‌ها و دلفین‌ها و کوسه‌ها می‌دهند و هر روزه شاهد تلاش‌های این عزیزان در نجات این زیستمندان هستیم که قابل‌تقدیر است و ما در اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان عسلویه وظیفه خود می‌دانیم که از اقدامات آن‌ها تقدیر به‌عمل آوریم.
رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان عسلویه با اشاره به خطرات تهدیدکننده این‌گونه جانوری افزود: در بسیاری از عملیات نجات توسط ماهیگیران علاوه بر اینکه ممکن است لاکپشت در تور ماهیگیری آن‌ها گرفتارشده باشد موارد دیگری نیز است که می‌توان به مثال‌های زیر اشاره کرد: گرفتار شدن لاک‌پشت‌ها در زباله‌های دریایی و ساحلی که خود بیانگر اهمیت بسیار بالای مدیریت پسماند و توجه همگان مبنی بر عدم رهاسازی انواع پسماندها در طبیعت است که سرنوشت نهایی خیلی از پسماندها در نهایت دریا و سواحل است.
همچنین وی با بیان اینکه تردد قایق‌های صیادی در سواحل کم‌عمق نیز می‌تواند منجر به برخورد با لاک‌پشت‌ها شود تاکید کرد: این خطر عمدتا منجر به مرگ یا قطع عضو می‌شود که به‌کرات تلفات یا لاک‌پشت‌های زنده صدمه‌دیده مشاهده‌شده است. لازم است ادارات متولی صید و صیادی نظارت بیشتری بر روی فعالیت‌های قایق‌های غیرمجاز نموده و محدودیت‌های تردد در زیستگاه‌های لاکپشت تعریف شود.
رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان عسلویه خاطرنشان کرد ریختن هر نوع پسماند در طبیعت می‌تواند جان یکسری از موجودات را بگیرد که لازم است عموم مردم با حساسیت بیشتری و نگاه دقیق‌تر به این موضوع توجه کنند.
به نقل از یورو نیوز به‌تازگی نیز سازمان محیط‌زیست و مناطق حفاظت‌شده امارات برای اولین بار در خاورمیانه وضعیت حدود ۲۰۰ لاکپشت را در زمینه تاثیرات آلاینده‌های پلاستیکی بررسی کرده است.
این مطالعه نشان داد که ۷۵ درصد تلفات لاک‌پشت‌های سبز و ۵۷ درصد مرگ‌ومیر لاک‌پشت‌های پوزه عقابی که گونه‌ای به‌شدت در خطر انقراض است، به خاطر خوردن زباله‌های دریایی از جمله کیسه‌های پلاستیکی، درب بطری، طناب و تورهای ماهیگیری بوده است.
این مطالعه همچنین نشان داد که لاک‌پشت‌های دریایی سبز بیشترین تمایل را به خوردن کیسه‌های پلاستیکی و طناب‌ها دارند؛ چراکه این اشیاء شبیه عروس‌های دریایی و چترهای دریایی است؛ اما لاک‌پشت‌های سرپهن درب بطری‌ها و سایر قطعات کوچک پلاستیک سخت را می‌خورند که به حلزون‌ها و دیگر بی‌مهرگان دریایی شباهت دارد.
سرپرست دفتر زیست‌بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره پایش زیستگاه‌های تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی گفت: با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در دفتر حفاظت از سواحل و زیست‌بوم‌های دریایی، کار پایش زیستگاه‌های تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی به‌صورت مداوم انجام می‌شود، این امر در حال حاضر در استان بوشهر با حمایت بخش صنعت و معاونت محیط‌زیست دریایی و تالاب‌ها از سال ۱۳۹۱ آغاز و هرساله اجرا می‌شود.
محمد طالبی متین با اشاره به پایش هرساله این‌گونه در خلیج‌فارس و دریای عمان افزود: در استان هرمزگان نیز از سنوات قبل پایش مناطق تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی در جزایر قشم و کیش با همکاری سازمان منطقه آزاد انجام‌شده که با توجه به تعدد مناطق تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های دریایی در جزایر و سواحل این استان، برخی از مناطق جدید از سال ۱۳۹۸ تاکنون مورد پایش قرارگرفته است، البته با توجه به هزینه‌بر بودن فعالیت‌های پایشی در این مناطق، لزوم مشارکت علاقه‌مندان در حوزه زیست‌بوم با هماهنگی ادارات کل استان‌ها بسیار مفید است.
