دشتستان با مساحتی در حدود ۳۷۱/۶ کیلومتر مربع، و جمعیتی حدود 300هزار نفر پرجمعیت‌ترین شهرستان استان بوشهرمحسوب می‌شود. 

دشتستان در شرق بندر بوشهر و بر سر راه ارتباطی و بازرگانی شیراز به بوشهر و شیراز به عسلویه واقع شده‌است. که از سه بخش و هشت شهر و ۱۹۲ روستا تشکیل شده‌است. خرما مهم‌ترین محصول کشاورزی این منطقه بوده و نقش مهمی در اقتصاد این شهرستان، استان و حتی کشور دارد، کشاورزی شغل عمده مردم این شهرستان از گذشته تاکنون محسوب می‌شده است. اما چند صباحی است زمزمه‌هایی از جانمایی پتروشیمی در این شهرستان از سوی نماینده محترم مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی به گوش می‌رسد.

 پتروشیمی، نامی آشنا در صنعت نفت و گاز ایران، با فواید ومضرات مخصوص به خود، من در اینجا می‌خواهم چند جمله‌ای درباره صنعت پتروشیمی و تاسیس آن در شهرستان دشتستان عرض کنم و در پایان داوری را به شما می‌سپارم. امیدوارم مثل همیشه خوش فکر و با درایت داوری کنید. در فرایند تولید صنایع پتروشیمی و تبدیل هیدروکربن‌های نفت خام و یا گاز طبیعی به فرآورده‌های مختلف و متعدد شیمیایی به کار می‌رود. در حال حاضر در ایران بالغ 40 مجتمع پتروشیمی در حال بهره‌برداری و یا احداث است که از جمله مواد اولیه مورد مصرف در این صنعت که اصطلاحاً خوراک آن مجتمع گفته می‌شود، می‌توان به گاز طبیعی، نفتا، بنزین پیرولیز، گاز ترش، گوگرد مایع، اسید سولفوریک، اسید فسفریک، آمونیاک مایع، و ... اشاره کرد. همچنین از جمله محصولات صنایع پتروشیمی بنزین، پارازیلین، ارتوزایلین، رافینیت، گاز مایع، پنتان، اپوکسی رزین مایع، اپوکسی رزین جامد و... می‌باشد. این صنعت به‌نوبه خود اثرات مختلف زیست محیطی در زمان تاسیس و بهره‌برداری دارد که از جمله آنها می‌توان آلودگی آب، هوا، خاک و صوت را نام برد. صنایع پتروشیمی در مرحله بهره‌برداری اثرات و پیامدهای قابل توجه و مشخص‌تری نسبت به مرحله ساختمانی در محیط زیست ایجاد می‌نمایند که برخی از آنها در صورت عدم کنترل و مدیریت زیست محیطی صحیح غیرقابل جبران و زیانبار می‌باشند.

مهمترین اثرات سوء زیست محیطی مرحله ساختمانی پتروشیمی، شامل تغییر کاربری اراضی، افزایش سرو صدا، اختلال در الگوهای حمل و نقل، آلودگی‌های آب و هوا و تولید زایدات می‌باشد‌. که از ‌مهم‌ترین آلودگی‌های احتمالی صنایع پتروشیمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- افت عملكرد محصولات کشاورزی و به تدريج تغيير كاربري اراضي از كلاس كشاورزي به سايرکاربری‌ها،

- وقوع حوادث خطرناك،

- از بين رفتن اراضي کشاورزی که سال‌ها متمادی برای بهره‌ور کردن آن زحمت کشیده شده است،

- از بین رفتن کیفیت آب پذیرنده و شوری اراضی کشاورزی،

- آلودگی و نابودی سفره‌های آب زیرزمینی،

- دفن غیر اصولی زایدات، ریزش روان‌آب‌ها و یا در زمان حمل و نقل یا نگه‌داشت غیر فنی، باعث ایجاد مخاطرات جدی برای افراد می‌گردد،

-  شور شدن خاك اراضي كشاورزي به عنوان مرغوب‌ترين زمين هاي كشاورزي منطقه، در اثر آبياري با آب شور و كلره و نشت رطوبت زیرزمینی شور،

واحدهای پتروشیمی به دلیل پیچیدگی و گستردگی مواد مصرفی، واسطه، تولیدی و نوع سیستم‌های کنترلی به کار گرفته شده از لحاظ بررسی زیست محیطی شرایط سخت‌تری را نسبت به صنایع دیگر دارند. همچنین با توجه به نیاز آبی شدید مجتمع‌های پتروشیمی و قرارگیری آنها در کنار مناطق آبی همچون خلیج فارس و دریای عمان و پیامدهای حاصل از آن مانند ایجاد پساب نفتی و شیمیایی، آلودگی صوتی، سوزاندن گازهای تفکیکی، جمع‌آوری مواد زائد شیمیایی، دفع زباله و دیگر آلودگی‌ها که در این مقال نمی‌گنجد، یک چالش بزرگ زیست محیطی را در پیرامون صنایع پتروشیمی ایجاد می‌کنند.

با تمام این معضلات زیست محیطی، امروز عده‌ای جهت ساخت و راه‌اندازی پتروشیمی دشتستان پافشاری و اصرار می‌کنند. من نمی‌دانم دلیل این همه پافشاری چیست؟ هرگز قصد قضاوت کردن را ندارم اما فکر نمی‌کنید این شهرستان با وضعیتی که امروز گریبان گیرش شده، از کم‌آبی و غیر قابل شرب بودن آب و ایجاد چاه‌های غیرمجاز تا آلودگی هوا، فرسایش خاک، کمبود زمین کشاورزی، تحمل این فشار جدید را نخواهد داشت؟ آیا تا به حال با خود اندیشیده‌ایم که چرا مرودشت با آن همه سرسبزی و قطب کشاورزی در استان فارس امروز تبدیل به زمینی شور شده است؟ آیا می‌دانیم پتروشیمی مرودشت اولین واحد صنعت پتروشیمی در ایران است که در این شهرستان و در کنار رودخانه کر در زمینی به مساحت 300 هکتار شروع به کار کرد، در این پتروشیمی لاگون‌هایی جهت تصفیه پساب‌ها ایجاد شد که به‌علت سرریز شدن دیواره لاگن‌ها رودخانه کر و اراضی کشاورزی کاملا شوره‌زار شد و از بین رفت. 

تغییر کاربری در آن منطقه ایجاد شد. کل آب آشامیدنی منطقه شور شد. رودخانه کر قابلیت خود را برای کشاورزی از دست داد. فضای سبز منطقه خشک شد و حاصلخیزترین خاک منطقه که برای تولید آن 300 سال زمان نیاز داریم در مرودشت نابودشد؟ آیا می‌خواهیم خدای ناکرده به چنین معضلاتی مبتلا شویم و حسرت این روزهایمان را بخوریم ؟ اگر دلیل ایجاد این صنعت در این شهرستان اشتغال‌زایی است، قرار است چند نفر را بکار بگیریم؟ 500 نفر یا 5000 نفر؟ آیا مسوولین ما نمی‌توانند همین تعداد را در نوار صنعتی استان بوشهر، اعم از عسلویه و خارگ و نیروگاه بوشهر وشهرک‌های صنعتی مشغول به کار کنند؟ آیا ما قرار است با تاسیس صنعت پتروشیمی در شهرستان و به بهای اشتغال مثلا500 نیروی کار، آب و هوا و خاک و کشاورزی خود را از دست بدهیم؟ اگر کمی دقت کنیم با یک حساب سرانگشتی قابل دریافت است که چه فرصت‌هایی را از دست می‌دهیم تا چه به دست بیاوریم. بر اساس تعریف توسعه پایدار «توسعه پایدار آن‌گونه توسعه‌ای است که نیازهای زمان حال را بدون این‌که توانائی نسل‌های آینده در تامین نیازهایشان و منابع طبیعی را به مخاطره اندازد، فراهم می‌کند» آیا ما اجازه داریم رفاه و آرامش نسل‌های بعد را بدون توجه به کمبود منابع، امروز به مخاطره بیاندازیم؟ آیا ما اجازه داریم که به نام اشتغال‌زایی این همه آلودگی به این شهرستان که واقعا قطب کشاورزی استان محسوب می‌شود وارد کنیم؟ پاسخ با شماست، پتروشیمی دشتستان آری یا خیر؟

نویسنده: (دانشجوی دکتری اقتصاد محیط زیست)

ایمیل: k.hojati@yahoo.com