بامداد جنوب: شرکتهای چندملیتی جهان ماههاست منتظر هستند تا با برداشته شدن تحریمهای همهجانبه علیه ایران، از فرصتهای ایجاد شده برای فرار از رکود اقتصاد جهانی بهره ببرند و راه خود را برای حضور در بازار جذاب و بسته ایران باز کنند. اکنون که اجرای توافق هستهای بهطور رسمی اعلام شده و تحریمها علیه ایران برداشته شده است، انتظار طولانی آنها بهپایان رسیده و رقابتها وارد فاز تازهای شده است.
از سوی دیگر، پس از یک دهه محدود شدن دسترسی به دنیای خارج، بسیاری از بخشهای اقتصاد ایران از جمله صنعت نفت و گاز، راه آهن و ایرلاینها به تجهیزات جدید نیاز دارند. بهعلاوه، 80 میلیون مصرفکننده ایرانی مشتاق هستند خودرو و کالاهای جدید دیگر را خریداری کنند. با انتشار گزارش سازمان بینالمللی انرژی اتمی که پایبندی ایران به تعهدات هستهای را تائید کرد، همانطور که انتظار میرفت گشایش آغاز شده است.
از زمانی که توافق هستهای جامع در تیرماه امسال امضا شد، هیاتهایی از مقامات دولتی و مدیران تجاری آلمان، فرانسه و ایتالیا برای مهیا کردن زمینه بازگشت و پس گرفتن بخشی از سهم بازارشان از رقیبانی مانند چین و ترکیه یا کشورهایی مانند روسیه و ژاپن که روابط دوستانه خود با ایران را حفظ کردند، به تهران سفر کردهاند.
فدراسیون تجارت خارجی بیجیای آلمان بر این باور است که این کشور زمان دشواری را برای پس گرفتن جایگاه سابق خود بهعنوان بزرگترین شریک تجاری ایران دارد زیرا شرکتهای چینی در زمان تحریمها موفق شدند جای رقیبان آلمانی خود را تصاحب کنند.
ژانگ مینگ، معاون وزیر خارجه چین که بزرگترین خریدار نفت ایران است، در جریان یک دیدار اخیر گفته بود: پکن قصد دارد پتانسیل همکاری با تهران در بخش تولید و ساخت زیرساخت را بهطور کامل مورد بهرهبرداری قرار دهد.
شرکتهای آمریکایی مانند بویینگ و جنرال الکتریک هم علاقهمند به فرصتهای تجاری موجود در ایران هستند اما این حقیقت که واشنگتن به مدت 35 سال روابط دیپلماتیک با تهران نداشته و بعضی از تحریمها را همچنان حفظ کرده، دست و پای آنها را بسته است.
در این بین ایران هم بهدنبال استفاده از شرکتهای خارجی برای کمک به مدرنیزه کردن زیرساخت کشور است که بهدلیل دسترسی نداشتن به دنیای خارج در یک دهه گذشته، فناوری و سرمایهگذاری لازم را دریافت نکرده است. همچنین ازسرگیری تجارت به اقتصاد ایران که با نرخ تورم و بیکاری بالا روبهروست، برای رونق بیشتر کمک خواهد کرد.
بوشهر کجای معادله توسعه وزارت نفت است؟
سقوط قیمت هر بشکه نفت به زیر 30 دلار که تا حدودی بهدلیل انتظار سرمایهگذاران برای بازگشت نفت ایران به بازارها بوده است، خبر خوبی برای تهران نیست با اینهمه صنعت انرژی ایران که چهارمین ذخایر نفتی بزرگ جهان را در اختیار دارد، همچنان برای شرکتهای خارجی جذاب بوده و تهران بهدنبال جذب 25 میلیارد دلار سرمایه در بخشهای نفت و گاز است.
ایران در زمینه گاز هم برنامههای مهمی دارد و توسعه میدان پارس شمالی پس از تعیین تکلیف همه 24 فاز پارس جنوبی هدفی است که وزارت نفت برنامهریزی برای آن را به رسیدن پولهای بلوکه شده یا ولزد شدن سرمایهگذاران خارجی جدید موکول کرده بود.
حالا اما با برداشته شدن تحریمها، هر دو منبع درآمد وزارت نفت باز شده و ایران میتواند با سرمایهگذاری در بخش گاز، علاوه بر برداشت رقابتیتر با کشور قطر، به توسعه زنجیره ارزش در این بخش و تبدیل گاز و میعانات گازی خام فرآوری شده به با ارزشترین محصول این زنجیره و همچنین آغاز برداشت از پارس شمالی فکر کند.
این همان جایی است که استان بوشهر میتواند بیشترین استفاده را ببرد. با آغاز فعالیتهای اجرائی در پارس شمالی، استان بوشهر عملا به عرصه خودنمایی و رشد صنعت انرژی ایران تبدیل میشود و تقریبا 30 درصد از وسعت استان بهطور عملی به گسترش صنایع وابسته به این صنعت تبدیل میشود.
داشتن نیروی انسانی متخصص و با تجربه (حاصل سالها کار و تلاش برای توسعه پروژه بزرگ پارس جنوبی) و شرکتهای خصوصی کارآزموده در این پروژه –هر چند بهدلیل تنگنظریهای مدیران غیربومی در پارس جنوبی تعداد آنها انگشتشمار است- میتواند نویدبخش بهرهمندی هرچه بیشتر استان بوشهر از پروژههای بزرگ ملی باشد.
ایجاد و تقویت شرکتهای بومی در زمینههای پیمانکاری ساخت، تامین، خدمات نیروی انسانی، تعمیر و نگهداری، فنی و مهندسی و... بیشک راهکاری است که اگر در پارس جنوبی پیگیری و عملی شده بود، حالا مهمترین دغدغه مردم و مسوولان این استان تلاش برای بهکارگیری نیروهای بومی نبود و شرکتهای بومی بهواسطه دلسوزی که داشتند، خود به خود نیروهای بومی را بر غیربومیها ارجحیت میدادند.
جذابیتهای بخش نفت و گاز برای خارجیها
وزارت توسعه اقتصادی ایتالیا اعلام کرده است بخشهای زیرساخت و انرژی ایران بهترین فرصتهای سرمایهگذاری را برای شرکتهای ما دارند. روسیه که روابط نزدیکش با ایران را حفظ کرده، در رقابت برتری داشته و مایل است برای افزایش گردش تجاری سالانه با ایران از 6/1 میلیارد دلار کنونی به 10 میلیارد دلار، پول خرج کند..
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه در جریان سفری که دو ماه پیش به تهران داشت، پنج میلیارد دلار خط اعتبار برای ایران گشود. روسیه بهتازگی موشکهای زمین به هوای دوربرد اس 300 را به تهران فروخته و شرکت راه آهن دولتی این کشور بهدنبال برقی کردن راه آهن ایران است. غول گازی روسی گازپروم و شرکت نفتی لوک اویل نه تنها بهدنبال فرصتهای تولید بوده بلکه تمایل دارند در بخش ذخیره و حمل و نقل انرژی هم حضور داشته باشند.
بعضی از شرکتهای نفتی غربی مانند توتال فرانسه و انی ایتالیا بهدنبال قراردادهای سرمایهگذاری مشترک هستند که در قراردادهای مذکور سهم عمده متعلق به شرکای ایرانی خواهد بود.