ایران به‌دلیل کمبود ریزش‌های جوی و نامناسب بودن پراکنش زمانی و مکانی آن در زمره کشورهای نیمه‌خشک و خشک جهان قرار دارد که همین امر سبب شده کشورمان به‌ویژه در سالهای اخیر با بحران شدید آب روبهرو شود.
مهدی نصوری:
ایران به‌دلیل کمبود ریزش‌های جوی و نامناسب بودن پراکنش زمانی و مکانی آن در زمره کشورهای نیمه‌خشک و خشک جهان قرار دارد که همین امر سبب شده کشورمان به‌ویژه در سالهای اخیر با بحران شدید آب روبهرو شود. علاوه بر این، رشد روزافزون جمعیت و کاهش سرانه آب، گسترش شهرنشینی و توسعه بخش‌های کشاورزی و صنعت، پدیده‌های اکوسیستمی، کاهش منابع تجدیدشونده آب و ... باعث شده متولیان حوزه صنعت آب و فاضلاب توجه ویژه‌ای به کنترل مصرف آب و فرهنگ‌سازی در راستای استفاده بهینه از آب داشته باشند.
حال با توجه به این‌که الگوی مصرف از جمله رفتارهای پایدار جامعه است و رفتارهای پایدار نیز ریشه‌های فرهنگی دارد و تغییر آن نیز بدون تغییر فرهنگ ممکن نیست، از این رو می‌توان گفت که یکی از راه‌های مبارزه با کم‌آبی در کشور، اصلاح الگوی مصرف از طریق فرهنگ‌سازی صحیح است. در همین راستا، پژوهشی در مورد تاثیر عوامل فرهنگی بر اصلاح الگوی مصرف آب در سطح مناطق روستایی استان انجام شده که نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که سازمان‌های مردم‌نهاد حامی آب می‌توانند نفش موثری در ترویچ فرهنگ مصرف صحیح آب ایفا کنند و از سوی دیگر، باور و نگرش مردم نقش موثری در مصرف صحیح آب دارد. از دیگر روش‌های موثر برای مصرف بهینه آب، بهره‌گیری از رسانه‌های ارتباطات جمعی (رادیو – تلویزیون – مطبوعات) و کمک گرفتن از مبلغان دینی (ائمه جمه و جماعات) است.
نتایج این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که آموزش مصرف صحیح آب در مدارس و آشنایی مردم با ارزش اقتصادی آب و قیمت تمام شده آن در برابر بهای پرداختی آن، می‌تواند موجب گسترش فرهنگ استفاده بهینه مصرف یا همان اصلاح الگوی مصرف شود.
براساس بررسی انجام شده، چند پیشنهاد و راهکار به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف آب و بهینه کردن مصرف آب مطرح شده که شامل مواردی به شرح زیر است: پیشنهاد و راهکار نخست آن‌که در راستای بهینه کردن مصرف آب در زمینه‌های کشاورزی، شرب و صنعتی می‌توان از طریق اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان و ایجاد مراکز ترویجی نمونه اقدامات موثری را انجام داد و از روش‌های تشویقی در این زمینه نیز بهره برد. به‌نوعی با مشارکت مردم در مصرف بهینه آب، ضمن اقتصادی کردن امور کشاورزی و صنعتی، منابع آب نسل‌های آینده نیز حفظ خواهد شد. پیشنهاد دیگر این‌که از طریق قوانین و مقررات بازدارنده و محدوده‌کننده و اجرای آن از طریق مجرای قانونی، منابع آبی کشور را مورد حفاظت قرار داد. به‌طور مثال می‌توان به قانون ممنوع کردن محدوده مشخص از نظر بهره‌برداری جدید یا بیشتر از منابع آب سطحی یا زیرزمینی اشاره کرد. البته باید در نظر داشت که انجام چنین اقداماتی نیاز به همکاری و همفکری همه عوامل اجرائی دارد تا به نتیجه‌ای مطلوب منتهی شود.
سومین پیشنهاد کاربردی این است که با تولید برنامه‌های آموزشی از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی به‌ویژه رسانه ملی، اقدام به آگاهی‌بخشی به مردم برای مصرف بهینه آب که متناسب با شرایط منطقه‌ای کشور باشد، کرد. اثر این روش باید به‌حدی باشد که خانواده‌ها مصرف نادرست آب و به‌عبارتی مصرف بی‌رویه آب را یک ضد ارزش بدانند. از سوی دیگر، با توجه به جایگاه مهم زنان در بحث مدیریت مصرف آب در منزل، باید اقدامات آموزشی لازم نیز در این زمینه انجام پذیرد.
در بخش خانگی باید بهره‌گیری از وسایل و شیرآلات کاهنده مصرف و نیز اختصاص یارانه دولتی از هدررفتن آب جلوگیری شود. به نظر می‌رسد دولت باید برای هدف بزرگ خود یعنی کاهش و اعتدال در مصرف آب، اعتباری برای ساخت و نصب شیرآلات در منازل مسکونی و اداری اختصاص دهد و با فرهنگ‌سازی عمومی در جامعه، عملیاتی کردن موضوع را از طرف مردم و گروه‌های حامیان آب صورت دهد و برای اطمینان از بهکارگیری و اثربخشی، کنترل‌های موثری به‌طور نامحسوس از طریق بازرسی‌های موردی با توجه به میران مصرفی که در قبوض نشان داده می‌شود صورت دهد.
روابط عمومی‌های بخش آب، بایستی ضمن پرهیز از کارهای کلیشه‌ای غیر اثربخش و پرهزینه، کار فرهنگی را در اولویت قرار دهند و از روی آوردن به انجام امور غیر اثربخش اجتناب کنند.
X Share