بامداد جنوب- الهام بهروزی:امروز 24 آبان‌ماه روز کتاب و کتابخوانی است. یکی از دستگاه‌هایی که از دیرباز به کتاب و کتابخوانی توجه ویژه داشته، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است؛ مجموعه‌ای که عمده فعالیتش بر محور کتاب شکل گرفته و تاکنون چهره‌های بنامی در عرصه‌های مختلفی چون نویسندگی، شاعری، سینما و... به جامعه معرفی کرده است؛ چهره‌هایی نظیر مسعود کیمیایی، هوشنگ مرادی‌کرمانی، افسانه شعبان‌نژاد، فرهاد حسن‌زاده، حسین تولایی، سمیرا قیومی و... . از این‌رو، به‌جرات می‌توان گفت که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تنها ارگانی است که از سال‌ها پیش با تکیه بر کتاب و فعالیت‌های کتابخوانی بزرگ‌ترین خدمت را به حوزه فرهنگ و هنر کرده است، چراکه این مجموعه به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم افراد را با کتاب پیوند و آنها را برای داشتن یک زندگی سالم و خلاق با آموزش‌های اصولی و خلاقانه در فضایی مناسب با روحیه کودک پرورش داده است.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در استان بوشهر نیز در این سال‌ها با اجرای طرحهای کارشناسی‌شده و هدفمند نشان داده است که به نقش کتاب در سرنوشت کودکان و نوجوانان سخت معتقد است و کوشیده تا با اجرای فعالیت‌های کتاب‌محور نه تنها کودکان، بلکه خانواده‌ها را نیز به حوزه کتابخوانی ترغیب کند و در این زمینه نیز موثر ظاهر شده است. این ارگان دولتی همکاری بسیار نزدیک و تاثیرگذاری با اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در طرح پایتخت کتاب ایران داشته و دارد و اینک در هفته کتاب و کتابخوانی با تدارک برنامه‌های متنوع نظیر دعوت از حسین تولایی (شاعر حوزه کودک) و سمیرا قیومی (نویسنده حوزه کتاب) و اجرای چند طرح دیگر تلاش کرده که فعالیت‌های کتابخوانی این مجموعه را به میان جامعه آورد.
هفته کتاب فرصتی مناسب برای نمایش فعالیت‌های کانون پرورش فکری
از این‌رو، مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در نشست خبری خود که با حضور حسین تولایی کارشناس ادبی اداره‌کل آفرینش‌های ادبی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، سمیرا قیومی نویسنده حوزه کودک و نوجوان و جمعی از اهالی رسانه دوشنبه‌شب (22 آبان‌ماه) در مرکز فرهنگی‌هنری شماره دو کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد، به برخی از فعالیت‌های اخیر کانون پرورش فکری در حوزه کتابخوانی اشاره کرد.
زهره عالی‌نسب در این نشست گفت: فعالیت‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بر پایه کتاب‌محوری و ترویج فرهنگ مطالعه است. از این‌رو، در این هفته با اجرای برنامه‌های متعدد و متنوع تلاش کردیم که فعالیت‌های کتابخوانی کانون پرورش فکری نمود بیشتری داشته باشد و جامعه در جریان راهبردها، استراتژی‌ها و خلاقیت این مجموعه در زمینه جذب کودکان و نوجوانان به حوزه کتابخوانی قرار بگیرد.
وی در ادامه با تاکید بر این‌که در چند سال اخیر ما در کانون تلاش کرده‌ایم با اجرای طرح‌ها و برنامه‌های متنوع زمینه جذب حداکثری دانش‌آموزان را به حوزه کتابخوانی فراهم کنیم، افزود: به‌زودی طرحی به نام «هر دانش‌آموز، یک کتاب» را با همکاری اداره‌کل آموزش و پرورش و خیران حوزه کتابخوانی در مدارس اجرائی می‌کنیم؛ در این طرح به‌صورت رایگان به هر دانش‌آموز یک کتاب می‌دهیم و از آنها دعوت می‌کنیم تا بعد از مطالعه، خلاصه آن و تحلیل خود را از کتاب بنویسند، پس از ارزیابی، به دانش‌آموزانی که بهترین تحلیل را ارائه کرده‌اند، دوباره با کتاب از آنها تقدیر خواهیم کرد و این روند زنجیره‌وار ادامه می‌یابد.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان بوشهر با بیان این‌که از طرحهای دیگر کانون در حوزه کتابخوانی می‌توان به طرح «میلاد کتاب» اشاره کرد که در این طرح نیز کتاب‌های قابل شست‌وشو به کودکان تازه متولد شده هدیه می‌کنیم که با همکاری بیمارستان خلیج فارس اجرا می‌شود، گفت: در این بیمارستان علاوه بر طرح میلاد کتاب، یک کتابخانه کودک راه‌اندازی کردیم. طرح دیگری که در حوزه کودک برنامه‌ریزی کردیم، طرح «هر شناسنامه، یک کتاب» است، این طرح با همکاری اداره ثبت احوال شهر بوشهر اجرا می‌شود و به خانواده‌هایی که برای اخذ شناسنامه برای نوزادشان به ثبت احوال مراجعه می‌کنند، یک کتاب در زمینه فرزندپروری اهدا می‌شود. برای اجرای این طرح همین هفته 10 هزار نسخه کتاب وارد کرده‌ایم؛ کتاب‌های جذاب و خواندنی که خانواده‌ها را در زمینه تربیت جسمی و روحی فرزند یاری می‌کند.
عالی‌نسب در پایان، دیگر برنامه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را در هفته کتاب و کتابخوانی، استقرار اتوبوس کتاب کانون در حومه شهر بوشهر (تنگک، جزیره شیف) با اجرای برنامه‌های متنوعی چون قصه‌گویی، اجرای نمایش عروسکی و...، مسابقه بازنویسی قصه‌ها و شعرهای بومی و فولکور بوشهر از سوی دانش‌آموزان (که آنها در این مسابقه باید در خصوص این قصه‌ها و شعرها پژوهش کنند) و... معرفی کرد.
بچه‌های ما بیشتر نویسندگان غربی را می‌شناسند!
در بخش دوم این نشست پای سخنان حسین تولایی و سمیرا قیومی، زوج ادیب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که چند روزی میهمان استان ما بودند، نشستیم. سمیرا تولایی نویسنده آثاری مثل «صورتی مثل ابر»، «حکایت آفتاب گردش» و... در خصوص آغاز فعالیت نویسندگی‌اش در زمینه کودک و نوجوان گفت: من از سال ۷۲ تقریبا به‌صورت پاره‌وقت با کانون پرورش فکری کودک و نوجوان همکاری‌ام را شروع کردم. از همان زمان شروع به نوشتن کردم ولی به‌صورت رسمی و جدی دقیقا از زمانی که از دانشگاه دانش‌آموخته (سال 89) شدم، نوشتن در حوزه کودک را با همکاری انتشارات شروع کردم. البته در حوزه بزرگسال هم آثاری به‌صورت آکادمیک (پژوهشی) دارم ولی آثار آفرینشی من صرفا در حوزه کودک و نوجوان است، چراکه اگر امروز به بازار نشر در حوزه کودک توجه کنید، متوجه می‌شوید که به ازای هر 10 ترجمه فقط یک اثر تولیدی داریم.
وی در ادامه با تاکید بر این‌که از این‌رو باید خودمان هم چیزی را بنویسیم و تولید کنیم، افزود: الان بچه‌های ما آنقدر که نویسندگان غربی را می‌شناسند، نویسندگان وطنی را کمتر می‌شناسند البته به استثنای فرهاد حسن‌زاده، مصطفی رحماندوست، افسانه شعبان‌نژاد و... . این مساله یعنی این‌که ما در حوزه کودک و نوجوان نتوانسته‌ایم آن‌طور که باید و شاید کار کنیم. هرچند الان در تهران اتفاقات خوبی دارد می‌افتد. مثلا «لاک‌پشت پرنده» برنامه‌ای است که آثار تالیفی و برگزیده داخلی را به کودکان معرفی می‌کند و با جشن امضای کتابی که در فروشگاه‌های کتاب شهر برگزار می‌کند، زمینه رویارویی کودکان و نویسندگان را فراهم می‌کند یا به‌تازگی ناشران نیز با رونمایی از تازه‌های نشر خود به معرفی نویسنده و آثار حوزه کودک کمک می‌کنند، مثلا همین کتاب «خنده‌های تربچه‌ای» خودم که به همت انتشارات علمی‌فرهنگی منتشر شده است، در مراسمی رونمایی شد. این کتاب تصویرگری خیلی قوی دارد که چندین جایزه برد اما کار جالبی که انتشارات این کتاب انجام داد، این بود که عروسک‌های شخصیت‌های این کتاب را ساخت، همین خیلی به فروش و معرفی اثر کمک کرد. شما فکر کنید یک بچه، داستانی را بخواند و بعد بیاید و عروسک همان داستان را هم خریداری کند خب، خیلی برای او لذت‌بخش است و ایجاد جذبه می‌کند.
چرا در صدا و سیما کتاب کودک معرفی نمی‌شود؟!
حسین تولایی، کارشناس ادبی اداره‌کل آفرینش‌های ادبی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شاعر و سردبیر هفته‌نامه «دوچرخه» (ضمیمه پنجشنبه‌های روزنامه همشهری در حوزه کودک و نوجوان) نیز در این نشست در پاسخ به پرسش که چرا بیشترین آثار تولید شده در حوزه کودک و نوجوان آثار ترجمه شده است، گفت: یک دلیلش این است که مترجم‌هایی که بخواهند فارسی را به انگلیسی ترجمه کنند، بسیار کم هستند، از آن طرف متجرمان انگلیسی به فارسی بسیار زیاد هستند. دلیل دیگر هم این است که اقتصاد نشر دست ناشر است و چون کار ترجمه برایش کم‌هزینه‌تر است پس به استقبال ترجمه می‌رود تا آثار تولیدی، چون در ترجمه دیگر پول تصویرگر و... را نمی‌دهد و صرفا هزینه چاب کتاب را می‌دهد. از این‌رو، نباید در حوزه کتاب کودک و نوجوان نگاهمان بازاری باشد. البته از آن طرف، ناشران کودک و نوجوان هم به‌دلیل قیمت بالای کاغذ و گرفتاری‌های اداری برای اخذ مجوز با مشکلاتی روبه‌رو هستند که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت ولی این وسط تنها کسی که ضرر می‌کنند، مخاطب است و متاسفانه ساز و کار مناسبی هم برای این وضع وجود ندارد که ناشران ما بتوانند در عرصه‌های بین‌المللی برای خود بازاری بیابند. هرچند در سال‌های اخیر به همت انجمن نویسندگان کودک و نوجوان اتفاقات خوبی افتاده است، مثلا در نمایشگاه بین‌المللی فرانکفورت، غرفه‌هایی برای کتاب کودک و نوجوان تدارک دیده شد و ۲۰۰ کتاب کودک (نوشته نویسندگان ایرانی) که به زبان انگلیسی ترجمه شده در این نمایشگاه عرضه شد.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا در حوزه نشر کتاب کودک بحث ممیزی یا سانسور مطرح است، توضیح داد: به‌طور قطع وجود دارد اما نه به آن شدت. تنها روی بعضی از مفاهیم و موضوعات به‌شدت حساسیت نشان داده می‌شود که از نظر من این حساسیت‌ها لازم است. از همین رو، خود من در سروده‌هایم از همان ابتدا یک خودسانسوری دارم برای این‌که فکر می‌کنم اگر بچه خودم بخواهد این کتاب را بخواند آیا به دستش این کتاب را می‌دهم یا نه؟! بدونشک ما هر چیزی را نمی‌توانیم به دست کودک و نوجوان‌مان بدهیم، چراکه هر مطلبی را باید با توجه به گروه سنی آنها تولید کنیم، به همین دلیل سانسور در این حوزه هم وجود دارد. البته برخی از سانسورها را غیرمنطقی می‌دانم، برای مثال، در داستانی دختربچه دامن دارد اما گرافیست برایش شلوار می‌کشد یا در داستان ما حیوانی چون خوک داریم اما ممکن است خوک در طراحی به گربه تبدیل شود. به‌نظر من این غیرمنطقی است چون کار ترجمه است و از آن فرهنگ می‌آید، باید دیده شود و نباید حذف شود. بنابراین ما نمی‌توانیم به بچه‌های‌مان بگوییم که حیوانی به نام خوک وجود ندارد، بلکه به جای آن باید به آنها آموزش داده شود. اما گاهی ممیزی و سانسور لازم است، چون در برخی از آثار شاهد وجود مطالبی هستیم که مناسب با گروه سنی کودک و نوجوان نیستند و اگر من مسوول این حوزه بودم نه به دلایل اخلاقی یا تربیتی بلکه به‌دلیل ارزشی ادبی این مطالب را حذف می‌کردم؛ مثلا آوردن ضرب‌المثل‌هایی که برای بچه هشت ساله اساسا قرابت معنایی ندارد. مثل این‌که به آنها در داستان بگوییم که «دلم را صابون زدم». خب این بچه چه تصوری از این ضرب‌المثل می‌تواند داشته باشد؟! اینها باید حذف شود!
کارشناس ادبی اداره‌کل آفرینش‌های ادبی و هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ادامه با بیان این‌که یک آسیب دیگر هم که به‌شدت کتاب‌های کودک و نوجوان را در معرض تهدید قرار می‌دهد، تولید کتاب‌های سفارشی است، تصریح کرد: متاسفانه چند سالی است که بسیاری از سازمان‌ها به تولید کتاب در حوزه کودک و نوجوان شروع کردند، چون ظاهرا سودآور است! این در حالی است که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان متولی این عرصه است اما ورود دستگاه‌های دولتی و خصوصی غیرمرتبط با این حوزه، در زمینه نشر کتاب باعث ورود آثار بی‌کفیت به بازار نشر شده است.
شاعر مجموعه شعرهایی چون «حرف آبی آخر»، «ساندویچ قطار»، « زبان‌درازی زباله‌ها»، « احتیاط کنید! پرنده‌ها پای سفره صبحانه‌اند» و... در خصوص قدمت ادبیات کودک و نوجوان در ایران گفت: به‌معنای حرفه‌ای ادبیات کودک و نوجوان در ایران شاید کمتر از ۷۰ یا ۸۰ سال قدمت دارد ولی با این اوصاف، ما الان نسبت به چند دهه پیش، جایگاه خوبی داریم؛ پیدایش شاعران و نویسندگان جوان و خوشفکر در حوزه کودک و نوجوان و آشنایی آنها با زبان انگلیسی -که موجب شده آثار برگزیده و روز جهان را مطالعه کنند- به غنای این جایگاه افزوده است، هرچند آسیب‌های جدی هم در این حوزه وجود دارد و آن هم کم شدن تیراژ کتاب است که از۷۰ هزار تا به ۷۰۰۰ نسخه رسیده است. این یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که ادبیات کودک و نوجوان با آن دست به گریبان است. بنابراین وقتی تیراژ کتاب پایین می‌آید، بدونشک سرانه مطالعه کاهش می‌یابد. شما ببنید بیشترین مغازه‌هایی که در ایران فعالیت می‌کنند، فست‌فودی‌ها و بعد هم بنگاه‌ها هستند؛ مگر ما در همین تهران چند کتابفروشی خوب داریم که مخصوص کودک و نوجوان باشد؟ مگر کانون پرورش فکری که متولی ادبیات کودک و نوجوان است، الان چند نسخه کتاب منتشر می‌کند؟ ما الان ۱۳ میلیون دانش‌آموز داریم، حال باید چه تعداد کتاب چاپ شود که بتوانیم خوراک فرهنگی و فکری آنها را تامین کنیم؟ آیا با تیراژ هزار کتاب که به جایی می‌رسیم؟! البته قاچاق کتاب و کتاب‌های الکترونیک هم به این حوزه آسیب رسانده است! از این‌رو باید کاری کنیم که کتاب راحت‌تر در دسترس کودکان و نوجوانان قرار بگیرد. در بوشهر باید ۵۰ کتابخانه باشد و در تهران هم باید چند برابر باشد اما واقعا نیست!
تولایی در ادامه با تاکید بر این‌که رسانه به‌ویژه صدا و سیما می‌تواند نقش بسزایی در جذب کودکان و خانواده‌ها به کتاب داشته باشد، افزود: این در حالی است که متاسفانه در صدا و سیما کتاب تبلیغ نمی‌شود و برنامه‌های مربوط به کودک و نوجوان هم بسیار محدود است. ما در حوزه نشر کتاب‌هایی چون «دا» و «دختر شینا» داشتیم که بارها و بارها تجدید چاپ شدند، دلیل آن به‌نظر شما چه بود؟! چون این آثار بارها از سوی رسانه ملی تبلیغ و معرفی شدند، پس پی می‌بریم که صدا و سیما در این زمینه قابلیت و نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای دارد اما آیا شما تاکنون دیده‌اید که در صدا و سیما آثاری در حوزه کودک و نوجوان تبیلغ یا معرفی شود؟؟؟ از این بگذریم برسیم به این بحث که صدا و سیما و سایر رسانه‌ها چقدر تلاش کردند که نویسندگان حوزه کودک را معرفی کنند؟ فرهاد حسن‌زاده (نویسنده دو کتاب «هستی» «کوتی و موتی») تنها نویسنده ایرانی است چرا هیچ رسانه‌ای این اخبار را پخش نمی‌کند. این افتخار نصیب کمتر نویسنده‌ای در دنیا می‌شود اما دریغ از حتی یک مصاحبه کوتاه! حال اگر نهادهایی مثل صدا و سیما، فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش با هم تعامل برقرار کنند که بتوانند در حوزه معرفی و انتشار کتاب‌های کودک و نوجوان بیشتر و موفق‌تر عمل کنند، این روند بسیار امیدوارکننده پیش خواهد رفت وگرنه همچنان وضعیت نامناسب خواهد بود. متاسفانه هر نهادی برای خودش دارد کار می‌کند و با هم هماهنگی ندارند!
مترجم مجموعه شش جلدی «بدن من چگونه كار مى‌كند» در پایان در پاسخ به این پرسش که به‌نظر شما چه کتاب‌هایی با چه کیفیت و محتوایی می‌تواند کودکان را بیشتر به سمت کتابخوانی جذب کند، توضیح داد: آثار طنز، البته طنز نه لودگی؛ چون این دو مقوله با هم کاملا متفاوت هستند. دیگر این‌که باید آثار خلاقانه با ایده‌های نو تولید شود. باید این آثار به شکلی جذاب خلق شوند تا کودک را جذب کتاب کند و این امر منجر به ارتقای فکری و فرهنگی او شود.
در پایان یادآوری می‌شود، از آنجایی که کودکان سرمایه‌های انسانی یک کشور به‌شمار می‌روند و نقش زیادی در توسعه آن خواهند داشت، می‌طلبد در زمینه تربیت و پرورش این قشر با وسواس و احساس مسوولیت بیشتری گام برداریم و حمایت همه‌جانبه از ارگان‌ها و بخش‌هایی که عمده فعالیتشان حول کودک می‌چرخد، در دستور کار دولتمردان قرار بگیرد، رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌های تصویری در زمینه معرفی کتب برگزیده حوزه کودک و نوجوان کوشاتر از پیش ظاهر شوند، چراکه کتاب در پرورش و شکوفایی استعدادها و خلاقیت کودکان نقش موثری ایفا می‌کند.
پربازدید ها