بامداد24/علی پورتنگستانی:یکی از آسیب‌های مهم در همه جوامع انسانی، ارتکاب جرم قتل است که به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین جرائم در جهان مطرح است .به‌طور کلی قتل به دو دسته عمد و غیر عمد تقسیم می‌شود و تفاوت اساسی این دو دسته قتل در هدف و نیت عامل یا عاملان آن است. موضوعی که ما اکنون به بررسی آن می‌پردازیم، قتل غیر عمد است.

قتل غیر عمد در واقع قتلی است که بدون قصد قبلی برای کشتن یا ضربه زدن به شخص مقابل اتفاق افتاده باشد. قتل‌های غیر عمد در نظام‌های قضائی بسیاری کشورها در رده قتل قرار ندارند بلکه به‌عنوان مرگ تصادفی دسته‌بندی می‌شوند.

براساس تحقیقات، بیشترین عوامل دخیل در وقوع قتل غیر عمد بروز آسیب‌های اجتماعی از جمله نزاع و درگیری، اختلافات و مسائل اخلاقی هستند.

طبق تحقیقات انجام شده این اتفاق تلخ بیشتر در سنین نوجوانی و جوانی آن هم به‌دلیل بی‌احتیاطی و بی‌تجربگی رخ می‌دهد که حتی می‌تواند مسیر زندگی آنها را به‌طور کامل تغییر دهد و آینده دیگری را برای آنها رقم بزند.

یک وکیل پایه یک دادگستری در گفت‌وگو با خبرنگار بامداد جنوب با بیان این‌که رفتار مرتکب می‌تواند به‌صورت مستقیم و یا غیر مستقیم سبب قتل یک فرد شود، گفت: از نظر قانونگذار ایران عنصر روانی جرم قتل غیر عمد ناشی از تخلفات رانندگی چهار مورد است: بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، رعایت نکردن نظامات دولتی و مهارت نداشتن.

شریفه شهریاری افزود:‌‌ مجازات قتل غیر عمد درصورتی که ناشی از بی‌احتیاطی و یا مهارت نداشتن راننده و یا رعایت نکردن نظامات دولتی باشد و صاحب حق گذشت کند، مرتکب همچنان به حبس محکوم می‌شود و در جایی که قتل بر اثر بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا مهارت نداشتن فرد و رعایت نکردن نظامات دولتی رخ دهد، یک تا سه سال و در مورد قتل ناشی از تخلفات رانندگی شش ماه تا سه سال حبس است. قابل ذکر است که در قتل خطای محض به‌لحاظ این‌که مبنای خطا تقصیر نیست مجازات حبس منتفی است و قابلیت اجرائی ندارد.

وی تصریح کرد: نکته قابل توجه این است که جنایت‌های عمدی و شبه عمدی دیوانه و نابالغ نیز به‌منزله خطای محض است.

وکیل پایه یک دادگستری استان در مورد قتل‌های غیر عمد در حوادث رانندگی با بیان این‌که چنانچه شخصی بدون داشتن گواهینامه اقدام به رانندگی کند، طبق ماده ۷۲۳ قانون مجازات اسلامی این عمل وی جرم محسوب شده و محکوم به مجازات حبس می‌شود، افزود: رانندگی بدون گواهینامه تاثیری در عمدی شدن قتل ندارد و چنانچه این شخص در حین رانندگی مرتکب تصادف شود، به‌طوری که مرتکب خسارت جانی شود، به موجب ماده ۷۱۸ قانون مزبور این امر موجب تشدید مجازات می‌شود اما در نوع قتل و عنوان مجرمانه هیچ‌گونه تغییری حاصل نمی‌شود و قاضی می‌تواند به‌عنوان مجازات تکمیلی مجرم را به‌مدت یک تا پنج سال از حق رانندگی یا تصدی وسایل موتوری محروم کند. 

لازم به ذکر است، در قتل غیر عمد ناشی از تخلفات رانندگی، مجازات قصاص وجود ندارد و تنها مجازات تعیین حبس تعریزی و جزای نقدی، در صورت مطالبه اولیای ‌دم در نظر گرفته شده است. 

شهریاری خاطرنشان کرد: مهلت پرداخت دیه در مورد قتل غیر عمد دو سال و در قتل خطای محض سه سال است.

وی در ادامه یادآور شد: بدیهی است مسوول پرداخت دیه در قتل‌های غیر عمد نسبت به قتل‌های عمد و شبه عمد که مسوول خود قاتل متفاوت است. اگر ( در قتل خطایی ) قتل، با اقرار قاتل یا خودداری او از سوگند و یا قسامه ثابت شود، دیه بر عهده خود اوست و در صورتی که قتل با بینه یا قسامه یا علم قاضی ثابت شود، پرداخت دیه بر عهده عاقله است.

عاقله یعنی بستگان پدر و مادری یا پدری که در صورت فوت قاتل می‌توانند از او ارث ببرند. نابالغ، دیوانه و معسر جزء عاقله محسوب نمی‌شوند.

در اینجا به دو پرسش در خصوص دیه در قتل غیر عمد را همراه با جواب مطرح می‌کنیم که می‌تواند مفید باشد.

سوال یک: اگر پدری بر اثر تصادم مرتکب قتل غیر عمد فرزند مذکر خود شود، نحوه صدور حکم در مورد دیه و میزان آن چگونه خواهد بود؟

خود پدر که قاتل است از دیه ارث نمی‌برد و دیه به سایر ورثه می‌رسد.

در قتل غیر عمد دیه براساس چه تاریخی محاسبه می‌شود؟

اساساَ محاسبه دیه براساس میزان مقرر در تاریخ اجرای حکم خواهد بود و اجرای احکام باید تاریخ اجرای حکم دیه را ملاک محاسبه قرار دهد.

بنابراین به نظر می‌رسد بهترین روش برای جلوگیری از قتل غیر عمد صبر در همه‌ کارها است، از این رو خانوده‌ها باید تسلط بیشتری بر فرزند خود داشته باشند و با انجام وظایف خود نسبت به فرزندانشان باعث جلوگیری از چنین حوادثی شوند.