بامداد جنوب: پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ میلادی جمعیت سالخوردگان به میزان ۲۲ درصد افزایش خواهد یافت؛ بنابراین بسیار مهم است که بدانیم آن‌ها چه چالش‌های سلامتی را پیش روی خود دارند تابه آن‌ها کمک کنیم سالخوردگی سالمی را طی کنند.
بیماری‌های مزمن
92 درصد سالخوردگان از حداقل یک بیماری
مزمن رنج می‌برند و 77 درصد از دو بیماری. هرساله علت دوسوم مرگ افراد سالخورده بیماری‌های
قلبی، سکته مغزی، سرطان و دیابت است. مرکز ملی پیشگیری از بیماری‌های مزمن توصیه می‌کند
افراد سالخورده برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مزمن باید سالیانه مورد معاینه
پزشکی قرار بگیرند و تغذیه مناسب و فعالیت فیزیکی منظم داشته باشند. چاقی یکی از مشکلات
متداول این سن است؛ ولی با داشتن شیوه زندگی مناسب می‌توان جلوی بروز چاقی و به‌دنبال آن بیماری‌های مزمن را گرفت.
مشکلات شناختی
سلامت شناختی بر توانایی تفکر، یادگیری
و حافظه تمرکز دارد. دمانس یا زوال عقل که عملکرد شناختی فرد را نشانه می‌گیرد، مهم‌ترین
چالشی است که با آن مواجه هستند. در سراسر دنیا تقریبا 4/47 میلیون نفر مبتلا به دمانس
هستند که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2050 میلادی سه برابر شوند. متداول‌ترین شکل دمانس،
آلزایمر است و تنها در کشور آمریکا پنج میلیون فرد در سنین 65 سال یا بیشتر از این
بیماری در رنج هستند. دیابت، سوءمصرف مواد، فشارخون بالا، افسردگی، ایدز و سیگار از
عوامل مستعد‌کننده دمانس هستند. تاکنون درمانی برای دمانس پیدا نشده است.
اختلالات روانی
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، بیش
از 15 درصد افراد بالای 60 سال از یک اختلال روانی رنج می‌برند. افسردگی یکی از متداول‌ترین
اختلالاتی است که اغلب تشخیص داده نمی‌شود و مورد درمان قرار نمی‌گیرد. در امریکا
18 درصد افراد سالخورده به همین دلیل اقدام به خودکشی می‌کنند. افسردگی می‌تواند یکی
از عوارض جانبی یک بیماری مزمن باشد و با مدیریت بیماری می‌توان به بهبود بیماران کمک
کرد.
به‌علاوه شیوه زندگی و دریافت حمایت‌های
عاطفی از سوی خانواده و جامعه می‌تواند به درمان افسردگی این افراد کمک موثری کند.
صدمات فیزیکی
زمین افتادن زیرا استخوان‌های افراد سالخورده
ضعیف می‌شود، عضلات قدرت خود را از دست می‌دهند و حفظ تعادل بدنی برایشان دشوار است.
دو بیماری مهم که موجب افزایش صدمات می‌شوند، استئوپروز و استئوآتزیت هستند. با آموزش
مناسب و افزایش فعالیت‌های فیزیکی می‌توان تا حدی جلوی بروز این مشکل را گرفت.
سوءتغذیه
سوءتغذیه افراد 65 ساله اغلب تشخیص داده
نمی‌شود و می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی از قبیل ضعف سیستم ایمنی و ضعف عضلانی شود.
علت سوءتغذیه می‌تواند دمانس، افسردگی، اعتیاد به الکل، عدم ارتباط اجتماعی یا وضعیت
اقتصادی نامناسب باشد. بهترین شیوه اصلاح تغذیه بیمار، افزودن مصرف سبزیجات و میوه
و محدود کردن مصرف نمک و چربی‌های اشباع است.
ضعف حواس پنج‌گانه
کاهش بینایی و شنوایی یکی از رایج‌ترین
مشکلاتی است که این افراد با آن مواجه هستند. در امریکا از هر شش فرد سالخورده یک نفر
مشکل بینایی و از هر چهار نفر یک نفر مشکل شنوایی دارد. خوشبختانه هر دوی این‌ها به‌راحتی
قابل‌درمان هستند.
سلامت دهان
یکی از مشکلات مهم سالخوردگان نداشتن دندان
طبیعی است که همین مشکل موجب سوءتغذیه و نداشتن اعتمادبه‌نفس این افراد می‌شود. خشکی
دهان، بیماری‌های لثه یا سرطان‌های دهان از دیگر مشکلاتی است که افراد سالخورده با
آن دست‌به‌گریبان هستند. با معاینات منظم می‌توان جلوی بسیاری از این مشکلات را گرفت.
مصرف نابجای دارو
مصرف دارو بین سالخوردگان رواج دارد. بر
اساس پیش‌بینی انجمن ملی سالخوردگان تا سال 2020 میلادی تعداد افراد سالخورده دو برابر
می‌شود. یکی از علل آن این است که اغلب این افراد اختلال ذهنی دارند یا نمی‌توانند
خودشان دارو تهیه کنند و از داروی بیماران دیگر استفاده می‌کنند یا پزشک برای اغلب
آن‌ها داروی بسیار و برای مدت طولانی تجویز می‌کند.
یبوست و کنترل ادرار
هردوی این مشکلات کیفیت زندگی افراد سالمند
را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. به‌غیراز عامل کهولت سن، این مشکلات می‌تواند ناشی از
سوءتغذیه و وجود یک بیماری مزمن باشد. پزشکان حفظ وزن مناسب، تغذیه سالم و فعالیت‌های
فیزیکی را راه‌حل مشکل می‌دانند. البته راه‌های درمانی مناسبی هم وجود دارد و سالمندان
نباید از اینکه موضوع را با پزشک خود در میان می‌گذارند، شرمنده باشند.
نشانه‌های بیماری والدینِ سالمند، ممکن
است متفاوت از علامت‌هایی باشند که هـمان بیماری‌ها در ما پدید می‌آورند. برخی از
بیماری‌ها با علامت‌های به‌اصطلاح خزنده، ازنظر مـا پنـهان می‌مانند زیرا نشانه‌های
غیرعادی دارند که ما نمی‌توانیم به‌موقع از آن‌ها آگاه شده و درصدد چاره‌جویی برآییم.
حال ببینیم راه‌حل چیست؟ بیماری‌هایی که در زیر یادآور می‌کنیم ممکن است در افراد
40 و 50 سـاله بـا علامت‌هایی بروز کنند ولی در اشخاص 70 و 80 ساله با یک‌رشته
نشانه‌های کاملا متفاوت ظاهر شوند.
حمله قلبی: تصوّر کنید که پدر 84 ساله شما
سرگیجه دارد، دچار آشفتگی (1) روانی است و تنگی نفس دارد و با وجود این در نـاحیه
سینه‌درد ندارد ولی ممکن است دچـار حـمله قـلبی شده باشد. با اینکه درد شدید قفسه سینه
شایع‌ترین نشانه حمله قلبی در سالمندان است، اما گاهی در پیرها به‌ویژه آن‌هایی
کـه بـیش از هـشتاد سال دارند ممکن است فقط درد جزئی در سینه داشـته بـاشند و یا اصلاً
احساس درد نکنند. در پیرها غالبا تنگی نفس بارزترین نشانه حمله قلبی است. شگفت‌انگیزتر
اینکه گاهی نخستین عـلامت حـمله قـلبی ممکن است درهم‌ریختگی روانی و تغییر در وضع
روحی، عدم درکـ زمان (2) و مکان (2) و ازهم‌گسستگی (3) روانی باشد. اغلب از دست
دادن تعادل بدن یک علامت مشخصه است چه گاهی به زمین افـتادن مـی‌تواند یـکی از نشانه‌های
حمله قلبی باشد یعنی اینکه مکانیسم «هومئواستاتیک» (4) که بـاعث نـگاهداری تعادل
می‌شود، غالبا پس از حمله قلبی از بین می‌رود.
بنا بر آنچه یادآوری شد، تشخیص حمله قلبی
در سـالخوردگان دقـت بـسیار و توجه دقیق می‌خواهد. از خارکتوس (به اصطلاح سکته قلبی)
پیرها غالبا بی‌سروصداست. گـاهی نوار قلبی پیرها، برعکس جوانان، حمله قلبی را نشان
نمی‌دهد.
ذات‌الریه یا سینه‌پهلو: سـینه‌پهلو، به‌ویژه
در سالمندان، خطرناک است. در سالخوردگان بیشترین علت مرگ سینه‌پهلوست و یکی از علل
آن دیر تشخیص داده شـدن بـیماری است. یک پیر ناتوانِ هشتادساله ممکن است دچار سینه‌پهلو
بشود بدون اینکه عـلامت‌های
معمولی بیماری در وی آشکار گردند یعنی اینکه
تب، لرز و سرفه نداشته باشد درصورتی‌که در جـوانان، ایـن نشانه‌ها به‌خوبی ظاهر
می‌شوند و وی بیش از سالمندی که دچار سینه‌پهلوست، بیمار و رنجور بـه نـظر مـی‌رسد
درصورتی‌که در پیرها، تنها علامت ممکن است درهم‌ریختگی روانی باشد.
نخستین آثار سینه‌پهلو، مانند حـمله قـلبی
در پیرها ممکن است تغییر در هوشیاری و فهم مطالب باشد یعنی کم شدن هـشیاری و آگـاهی
از اوضـاع، خمارآلودگی و سرگیجه ظاهر شود و یا تغییراتی در اعمال بدنی بروز کند مانند
ضعف و خستگی. درهم‌ریختگی روانـی نـیز به‌عنوان علامتی در بسیاری از عفونت‌های
دیگر پیری دارای اهمیت است. در سالمندان عفونت دسـتگاه ادراریـ ممکن است به شکل
سوزش موقع ادرار بروز کند و غالبا نخستین نشانه آن تغییر در وضع روانی بـیمار اسـت.
دیابت (بیماری قند): درکِ آغاز بیماری
قند حتی در میان‌سالان نیز دشوار اسـت تـا چه رسد به سالخوردگان. به‌هرحال در سـالمندان،
ایـن عارضه مرضی است خزنده چه فرایند طـبیعی سـالمندی ممکن است دو علامت مهم
و معمولی هشداردهنده این بیماری را، از نظر دور بدارد و آن دو عبارت‌اند از عـطش
شـدید و ادرار کردن پی‌درپی. هرچه پیرتر شـویم هـم واکنش بـه تـشنگی و هـم عمل
کلیه‌ها کم می‌شود و این امـری اسـت طبیعی. یک فرد دیابتی چهل‌ساله که بیماری قند
او تشخیص داده نشده است، تـقریبا هـمیشه عطش سیراب نشدنی و نیاز به ادرار کردن پیـ‌درپی
دارد. درصورتی‌که پدر دیابتی سـالمند 75 سـاله وی ممکن است هیچ‌یک از این عـلائم
را نـداشته باشد و این بیماری در آنان ناشناخته بماند. از آنجایی که بیماری قند
تهدیدی است بـر ادامـه زندگی و علامت‌های آن در سالمندان چـندان آشـکار نـیست،
پس بهتر است هرسال و یا دست‌کم هر دو سـال یک‌بار قند خونِ افراد بالاتر از 65 سال
اندازه‌گیری شود.
آپاندیسیت: از آنجائی که معمولاً تورّم
آپاندیس در نـوجوانان و جـوانان دیده می‌شود، بنابراین، این بیماری در افـراد سـالمند
نادیده گـرفته مـی‌شود. از طـرف
دیگر درد شدید در ناحیه پائیـن سمت راست
شکم مهم‌ترین نشانه تورّم آپاندیس است. در پیرها شدت این درد یا کم است و یـا کـمتر
در آن محل متمرکز می‌شود.
تظاهرات و نشانه‌های تـورم آپانـدیس مـمکن
اسـت در سـالمندان یک طیف گـسترده داشـته باشد به‌طوری‌که گاهی نشانه‌های تورم بسیار
شدید آپاندیس فقط مَنْگی، تب مختصر و شکم‌درد جـزئی بـاشد. در سـالمندان موارد تورم
آپاندیس کم است به‌طوری‌که سـالخوردگان بـیش از 60 سـاله فـقط پنج درصـد بیماران
مبتلا به آپاندیس را تشکیل می‌دهند. با وجود این، تعداد مرگ‌ومیر آنان از این بیماری
بیش از همه افراد جوان است.
ورم آپاندیس (آپاندیسیت) نیز مانند سینه‌پهلو،
در سالمندان بـسیار جدی است چه این بیماری در پیرها مانند آپاندیسیت جوانان زود تشخیص
داده نمی‌شود.
پرکاری غده درتی یا تیروئید: (5) موقع پرکاری
تیروئید، این غده هورمون بیشتری تولید می‌کند که باعث عرق کردن زیـاد، تـپش قلب،
لرزش دست‌ها، کوتاهی تنفّس (نَفَس نَفَس زدن) و تحریک‌پذیری عصبی می‌گردد. برآمدگی
چشم نیز یکی دیگر از نشانه‌های این عارضه است.
اما در سالمندان غالبا علامت‌های پرکاری
تیروئید برعکس است؛ یعنی اینکه به‌جای داشتن علامت‌های معمولی افزایش متابولیسم (سوخت‌وساز
بدن) یعنی عرق کردن، نبض تند شاید اسهال، در افراد سالمند ممکن است درهم‌گسیختگی
روانی و نـاتوانی بـدنی به وجود آید.
