داود علیزاده
با پایان عملیات پایش و آماربرداری تابستانه از آهوان جزیره خارگ مشخص شد که طبق روند سال‌های اخیر تعداد آهوان خارگ همچنان افزایش داشته است. این پنجمین سال متوالی است که افزایش آهوان خارگ زنگ خطر زیست این‌گونه جانوری را در جزیره خارگ به صدا درآورده است.
ازآنجاکه آهوان خارگ وارداتی هستند و در یک مجموعه مصنوعی رهاشده‌اند؛ بنابراین مکانیسم طبیعی حفظ جمعیتی این‌گونه جانوری اعمال نمی‌شود، چراکه جانواران شکارچی در محدوده این حیوانات وجود ندارد تا با شکار تناسبت جمعیتی این‌گونه حفظ شود. از سوی دیگر اقدامات حمایتی ازاین‌گونه جانوری مانند علوفه دادن دستی، ممنوعیت شکار، حمایت در فصول گرم باعث شده است تا آهوان خارگ در سال‌های اخیر روندی افزایشی داشته باشند.
همچنین ساکنان جزیره خارگ نیز علاقه خاصی به آهوان دارند. به‌طوری‌که شکار آهوان از سوی بومیان صورت نمی‌گیرد و جامعه بومی و محلی در حفاظت از گونه همواره همکاری و همراهی‌های جدی داشته و با هرگونه شکار و آسیب به جمعیت آهوان مخالف هستند. همه این عوامل دست‌به‌دست هم داده است تا در طی یک دهه گذشته آمار آهوان خارگ رشدی 100 درصدی را تجربه کند. اگرچه رشد جمعیتی یک‌گونه جانوری به‌ظاهر امری مثبت است؛ اما با توجه به محدودیت زیستگاه و دشواری‌های انتقال، افزایش تعداد آهوان در محدوده خارگ می‌تواند باعث اثرات منفی همچون شیوع بیماری، محدودیت آذوقه و علوفه، افزایش تصادفات جاده‌ای و... را داشته باشد. پدیده‌ای که در سال‌های پیش نیز باعث تلفات آهوان خارگ شده بود و در سال 82-83 جمعیت آهوان خارگ را از هزار رأس به زیر صد رأس پایین آورده بود.
بر اساس اعلام مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر براساس نتیجه سرشماری تابستانی جمعیت آهوان در دو جزیره خارگ و خارگو این استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۰ درصد افزایش‌یافته است.
به نقل از ایرنا؛ فرهاد قلی نژاد گفت: اکنون در جزیره خارگو که با ۱۰ مولد اولیه در اوایل دهه ۹۰ آهودار شده بود، حدود ۱۶۰ رأس آهو زیست دارند و شمار آهوان در جزیره خارگ هم به بیش از یکهزار و ۷۰ رأس رسیده است.
به گفته وی آماربرداری تابستانی آهوان خارگ و خارگو با همکاری کارشناسان این اداره کل و محیط‌بانان پناهگاه حیات‌وحش خارگ برای برآورد آخرین تغییرات جمعیتی آهوان این جزیره پس از زادآوری بهاره صورت گرفته است.
قلی‌نژاد در خصوص دلایل افزایش جمعیت آهوان خارگ خاطرنشان کرد: شرایط مناسب زیستگاهی و همیاری مردم دوستدار محیط‌زیست خارگ منجر شده است تا جمعیت آهوان در این جزیره افزایش داشته باشد.
وی با اشاره به تهدیدزا بودن شرایط کنونی آهوان خارگ گفت: شرایط کنونی شرایط زیستی آنها را با مشکلات زیادی روبرو می‌کند و لازم است تصمیم‌های مدیریتی برای تعدیل جمعیت آنها صورت گیرد.
رئیس اداره امور حیات‌وحش اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر نیز در همین زمینه گفت: پناهگاه حیات‌وحش خارگ در شهرستان بوشهر یکی از مناطق تحت مدیریت این اداره کل است که گونه حمایت‌شده آهو شاخص‌ترین گونه حیات‌وحش آن به شمار می‌رود.
خسرو درویشی با اشاره به مسکوت ماندن طرح تعدیل آهوان خارگ، افزود: به‌منظور مدیریت جمعیت آهوان که بیش از ظرفیت قابل زیست جزیره (کمتر از ۱۰۰ هکتار) است، در دهه کنونی چند بار عملیات تعدیل و کاهش متوازن جمعیت آنها اجراشده، اما در چند سال گذشته به علت مشکلات اجرایی، این اقدام مدیریتی مسکوت مانده است.
به گفته وی امیدواریم با همراهی همه نهادهای جزیره خارگ و به‌ویژه بخشداری و دستگاه‌های امنیتی به‌زودی پس از هماهنگی با سازمان مرکزی اجرای این طرح از سرگرفته شود.
رئیس اداره امور حیات‌وحش اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان بوشهر با اشاره به طرح حفاظت از آهوان خارگ تصریح کرد: در دو سال گذشته طرح حفاظت از آهوان خارگ به‌منظور کاهش تلفات جاده‌ای و حفاظت بهتر ازاین‌گونه در جزیره اجرایی شد که باعث کاهش تلفات جاده‌ای آنها شده است.
به گفته درویشی با استمرار این طرح که همکاری همه نهادها را نیاز دارد، در کنار فعالیت‌های مدیریت جمعیت آنها تلاش می‌شود مشکلات زیستگاهی این‌گونه جانوری کاهش یابد.
وی با اشاره به انجام عملیات سرشماری آهوان در خارگو، این جزیره را از جزایر بکر و مهم استان بوشهر برشمرد که با آهو دار شدن آن در یک دهه اخیر بر تنوع ژنی و زیستگاهی این‌گونه در استان بوشهر افزوده‌شده است.
درویشی با تاکید بر موقعیت خاص جزیره خارگو برای زیست آهو گفت: با توجه به غیرمسکونی و غیر صنعتی بودن جزیره خارگو، با انجام اقدام‌های حمایتی لازم، این زیستگاه به‌عنوان پشتوانه‌ای مهم برای تقویت ساختار جمعیتی آهوان خارگ خواهد بود.
دکتر اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و فعال محیط‌زیست پیش از این درباره افزایش تعداد آهوان خارگ به بامداد جنوب در پاسخ به پرسشی درباره زیست و زندگی آهوان خارگ گفت: آهوان خارگ وارداتی هستند و در یک مجموعه انسان‌ساخت رها شده‌اند. این‌ها دیگر از حیات‌وحش خارج هستند و فرمول‌هایی که درباره حیات‌وحش صادق هست دیگر درباره آنها صادق نیست؛ شما ببنید اگر این‌ها در بیابان‌های مرکزی ایران بودند، الان یوزپلنگ ما را کنترل می‌کردند؛ اما الان در یک منطقه انسان‌ساخت هستند و محدودیت جغرافیایی ممکن است آنها را تهدید کند. مثلاً وقتی جمعیت افزایش پیدا کنند و غذا نداشته باشند، این‌ها خودشان به جنگ هم می‌روند و با همان شاخ‌هایی که دارند همدیگر را مجروح می‌کنند و به قتل می‌رسانند پس باید جمعیت آنها در زیستگاه‌های انسان‌ساخت کنترل شود.
وی با تاکید بر سرشماری دقیق و کار کارشناسی شده درباره تعدیل آهوان افزوده بود: کنترل باید بعد از سرشماری دقیق و محاسبات صورت بگیرد و گونه برداشت آنها نیز بسیار مهم است. اینکه مجوز شکار به مردم داده شود و یا نهادی این کار را انجام دهد. از بیرون منطقه با داخل مجوز صادر شود. طبیعت خودش یک روند طبیعی دارد، موجودات پیر و ناتوان را از چرخه حذف می‌کند، پس اگر قرار باشد که برداشت صورت گیرد، می‌شود آهوان پیر یا معلول را شکار کرد و با توجه به قیمت گوشت این حیوان، درآمدی کسب کرد که همان درآمد را به گسترش و بهبود همان زیستگاه استفاده کرد.
کهرم در خصوص انتقال آهوان خارگ به دیگر مناطق و زیستگاه‌ها نیز توضیح داده بود: انتقال آهوان خارگ غیرمنطقی است. به این دلیل که جمع‌آوری این حیوانات هم برای خودشان و هم برای کسانی که اقدام به جمع‌آوری می‌کنند خطرناک و هزینه‌بر است. آهو گریزپاست، آناتومی آن برای دویدن و فرار ساخته‌شده است و زنده‌گیری آن بدون آسیب نیست و البته توان مقابله نیز دارد، پس زنده‌گیری آن و انتقال به شرایط دیگر قابل‌قبول نیست. این مساله هم هزینه و هم تلفات دارد. این کار پیش‌ازاین در افریقا خواستند انجام شود و بعد هم مشخص شد که موفق نبود و تاکید می‌کنم زنده‌گیری و انتقال آهوان کار شاق و دشواری است که مستلزم هزینه و ... است. اگر قرار به تعدیل تعداد این آهوان باشد، درست‌ترین راه مجوز برداشت آهوان با شرایط خاص و نظارت خاص است.
