راضیه علی‌زاده

انسان برای رشد ذهنی و اجتماعی خود نیاز به تفکر دارد و بازی خمیرمایه تفکر است، همه کودکان برای اینکه دنیای اطراف خود را بشناسند و بزرگ شوند نیاز به حرکت و جنبش دارند و بازی کردن هم بخشی از این نیاز است.

بازی بخشی جدایی‌ناپذیر از شخصیت کودک است و تأثیر بسیار مهمی بر روحیه و شکل‌گیری مهارت‌های او دارد. بازی در سال‌های اولیه نقشی حیاتی برای کودک دارد. ساده‌ترین تأثیر بازی خلق حس شادی است و جز آن، در رشد صحیح مغز و نیز شکوفایی قدرت خلاقیت و شکل‌گیری مهارت‌های فیزیکی، عاطفی و شناختی نقش بسیار مهمی دارد کودکان به‌وسیله‌ بازی راه‌های ارتباطی با دیگران را می‌آموزند و مهارت‌های اجتماعی و زبانی فرامی‌گیرند. آن‌ها در بازی بسترهایی برای بروز «خلاقیت» و «ابراز وجود» دارند و در این بستر می‌توانند هیجان و انرژی خود را تخلیه کنند در این یادداشت به بررسی انواع بازی و تأثیر آن بر رشد کودک پرداخته‌ایم.

کودکان وقتی در حال دویدن، بالا و پایین پریدن و چرخیدن در فضای اطراف خود در حال بازی‌های جسمی هستند، به‌نوعی قوای بدنی و هماهنگی اعضای بدن خود را تقویت می‌کنند. انرژی کودکان به‌واسطه‌ بازی‌های فیزیکی تخلیه می‌شود و کنترل کودکان بر بدن خود سبب می‌شود تا مغز میان دو سطح حرکتی و سطح شناختی ارتباط ایجاد کند.

از آغاز دوماهگی، بازی‌های زبانی به شکل صداسازی‌های بازتابی در کودکان آغاز می‌شود. در بازی‌های زبانی، کودک به‌وسیله‌ شعرخوانی و ساخت کلمات جدید دنیای خود را گسترش می‌دهد و تلاش می‌کند با استفاده از عبارتی که حاصل دریافت او از محیط پیرامون است، به شناخت بهتری از جهان خود برسد.

در بازی‌های سازه‌ای کودکان نه‌تنها مهارت‌های شناختی را تمرین و تقویت می‌کنند؛ بلکه مهارت‌های حرکتی، هماهنگی دست و چشم و مهارت‌های ابتدایی مهندسی نیز در آنان تقویت می‌شود. بازی‌های سازه‌ای به کودک اجازه می‌دهد خلاق باشد و احساسات خود را بیان کند کودکان با استفاده از قدرت تخیل خود و یا با شبیه‌سازی متوجه جهان پیرامون می‌شوند و به دنبال آن جهان خود را خلق می‌کنند. آن‌ها با ایفای نقش «مادر»، «پدر»، «دکتر» و… در بازی‌های خود به جایگاه واقعی هریک از این نقش‌ها پی می‌برند. بازی‌های تخیلی، این فرصت را برای کودکان فراهم می‌آورد تا کمی از دنیای واقعی دور شوند و از تخیلات خود لذت ببرند.

بازی‌ها اجتماعی از اهمیت به سزایی در رشد کودکان برخوردار است؛ چراکه کودکان در این بازی به تمرین مهارت‌های مهم اجتماعی مانند ارتباط، سازش، همکاری، حل مشکلات، رعایت نوبت و ابراز احساسات می‌پردازند. کودکان با بازی اجتماعی رفتار قابل قبول و مهارت‌های مهم زندگی مانند مذاکره را تمرین می‌کنند و با تقلید رفتار هم‌سالان، هم‌خوانی با گروه‌های اجتماعی را یاد می‌گیرند. کودکان تجربیات مثبت و احساسات موفقیت‌آمیزی را با انجام بازی‌‌ها فکری به دست می‌آورند. بازی‌های خلاق فرصتی را برای کودک فراهم می‌آورد تا از قوه خلاقیت و تخیل خود در حل مسئله استفاده کنند و در جهت ارتقای این قوه گام بردارد در انواع بازی‌ها این نکته را در نظر بگیریم که می‌شود هر یک از آن‌ها را به شکل گروهی انجام داد. همچنین این مهم که کودکان می‌توانند چند نوع از این بازی‌ها را به‌طور هم‌زمان انجام دهند، نشان از قدرت فوق‌العاده‌ی آن‌ها دارد که نباید به آن بی‌توجه بود.