چندسالی است که استان بوشهر برای رونق صنعت گردشگری خیز برداشته است تا به کمک آن بتواند به اقتصادی شکوفا و توسعه‌ای پایدار دست بیابد. طبیعتا دستیابی به این هدف بزرگ، رویای دور از دسترسی نیست اگر عزمی همگانی شکل بگیرد و مطالعات کارشناسی‌شده و برنامه‌های مدونی در حوزه گردشگری تدبیر شود. در این میان، گردشگری فرهنگی، یکی از گونه‌های گردشگری است که در این استان می‌شود آن را پویا کرد؛ چراکه بوشهر هم از بُعد تاریخی و هم فرهنگی پیشنه پرطمطراقی دارد و هم از لحاظ برخورداری از موزه‌های باکیفیت وضعیت قابل قبولی دارد. این موزه‌ها هرکدام به سهم خود، بخشی از هویت و اصالت تاریخ و فرهنگ این اقلیم را به رخ می‌کشند.

از همین رو است که موزه‌ها یکی از مهم‌ترین رکن‌های گردشگری فرهنگی به‌شمار می‌روند، چون با نمایش آثار و المان‌های تاریخی- فرهنگی نقش شگرفی را در بازتاب هویت، فرهنگ و تاریخ یک ملت ایفا می‌کنند. یکی از این موزه‌ها که هرچند مختصر و خلاصه است اما در بطن خود آثار منحصربه‌فردی از تاریخ مجهول و مغروق یکی از بنادر پررونق باستانی ایران و همچنین بخشی از هویت خلیج فارس را جای داده، موزه مشارکتی «سیراف‌پارس» است که در بندر تاریخی سیراف در خانه‌ای به‌نام «وایت‌هوس» به همت موسسه سیراف پارس موزه و اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر راه‌اندازی شده است. این موزه در این سال‌ها توانسته نگاه بسیاری از دوستداران سیراف را چه در داخل و چه در خارج از کشور به سمت و سوی خود جذب کند و از جایگاه ممتازی در نزد سیراف‌پژوهان و گردشگران برخوردار شود.

بی‌شک موزه سیراف پارس در سال‌های اخیر حق بزرگی در معرفی بخشی از تاریخ و هویت سیراف به گردشگرانی که به این بندر سفر کرده‌اند، داشته است. با این اوصاف، انتظار می‌رود که این مرکز فرهنگی به‌عنوان قوی‌ترین بخش و نشانه حامل تاریخ گذشته این شهر تاریخی همواره مورد توجه و حمایت ویژه مسوولان استانی و شهرستانی باشد اما به‌تازگی برخی از کنش‌های شهروندی موجب آسیب جدی به بخشی از این موزه شده است که انتظار می‌رود مسوولان قضائی، اجرایی و میراث فرهنگی استان برای جلوگیری از آسیب بیشتر به سازه این موزه ارزشمند هر چه زودتر به این موضوع ورود کنند.

مدیرعامل موسسه سیراف‌پارس موزه در این باره به بامداد جنوب گفت: موزه سیراف‌پارس در خانه «وایت‌هوس» باستان‌شناس و سیراف‌پژوه انگلیسی واقع شده است. دکتر دیوید وایت‌هوس در شش فصل کاوشی که در دهه 40 شمسی در سیراف انجام داد، با کشف آثار تاریخی و مواد فرهنگی ارزشمند و منحصربه‌فرد بخشی از مجهولیات تاریخی این شهر را نمایان کرد. او در سال‌هایی که برای کاوش در سیراف به‌سر می‌برد، این خانه را از مریم مال‌الله یکی از بانوان سیرافی خریداری کرد. طبق مستندات این خانه در سال 46 ساخته شده و به محلی برای سکونت و کارگاه این باستان‌شناس که سرپرستی گروه باستانی‌شناسی اعزامی به سیراف را برعهده داشت، تبدیل شد.

محمد کنگانی در ادامه به سرنوشت این خانه پس از رفتن دکتر دیوید وایت‌هوس اشاره و تصریح کرد: پس از اینکه وایت‌هوس سیراف و ایران را ترک کرد، این خانه به مدرسه‌ای برای دختران و پسران سیرافی در دوران بعد از انقلاب تبدیل شد. در دوران جنگ هم پادگانی برای نیروهای بسیجی و سپاهی شد اما در سال 83 بود با راه‌اندازی سمن سیراف پارس موزه، این خانه وارد مسیر تازه‌ای از تاریخ شد.

به گفته وی، پس از راه‌اندازی این سمن، ما اقدام به جمع‌‌آوری اشیای تاریخی در سیراف کردیم که از سوی مردم پیدا شده‌بود و خوشبختانه مردم هم به‌صورت خودجوش، این آثار را به ما تحویل دادند و ما همه این اشیای تاریخی و کم‌نظیر را در قالب نمایشگاه دائمی در یک مغازه استیجاری در سیراف به نمایش گذاشتیم تا اینکه در سال 84 بحث برگزاری کنگره بین‌المللی سیراف در بوشهر مطرح شد و در بازدیدی که اعضای شورای برگزاری این کنگره و مدیران وقت اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر از سیراف و این نمایشگاه داشتند، تصمیم گرفته شد تا موزه‌ای مشارکتی در خانه وایت‌هوس با نمایش این آثار تاریخی راه‌اندازی شود و این‌گونه شد که با مرمت و بازسازی خانه دکتر دیوید وایت‌هوس با همکاری شهرداری و شورای اسلامی وقت سیراف نخستین موزه مشارکتی استان در سیراف به‌وجود آمد.

این فعال میراث فرهنگی در ادامه با بیان اینکه این خانه که قدمتی نزدیک به 60 سال دارد، در سال 84 ثبت ملی شد و به‌عنوان موزه فعالیت خود را آغاز کرد، افزود: موزه سیراف‌پارس نه‌تنها توانست خیلی زود نگاه گردشگران را به خود جذب کند، بلکه در رویدادهای ملی توانست دو عنوان کشوری را از آن خود کند. این مرکز فرهنگی در ادامه با مدیریتی که شد، طبقه‌بندی شده و بر هر اتاق آن عنوانی نشست که شامل اتاق «سفال»، اتاق «کتیبه‌ها»، اتاق «سکه»، اتاق «آبزیان تاکسیدرمی‌شده» و... می‌شوند.

به گفته کنگانی، در این موزه، اشیاء بی‌بدیلی نگهداری می‌شود که از نظر تاریخی بسیار حائز اهمیت هستند. این آثار شامل سنگ‌نبشته‌ها و کتیبه‌های تاریخی، قطعات گچبری‌شده از خانه‌های اعیانی سیرافی‌ها، سفال‌های تاریخی منحصربه‌فرد مثل کوزه آمفورا، کوزه سفالی با لعاب فیروزه‌ای و ادوات کشاورزی و دریانوردی که دارای ارزش تاریخی هستند، می‌شوند.

وی با تاکید بر اینکه این موزه در این سال‌ها توانست مخاطبان زیادی پیدا کند، بیان کرد: بنابراین توسعه آن امری ضروری به‌شمار می‌رود که در این راستا موفق شدیم در سال 1400 پژوهشگاه سیراف‌شناسی و بانک سفال را در این مجموعه راه‌اندازی کنیم. این موزه در موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای واقع شده است که همواره به مراقبت و نگهداری ویژه‌ای نیاز دارد؛ زیرا از سمت جنوب به خلیج فارس، از سمت شمال به خیابان، از سمت شرق به رودخانه فصلی و از سمت غرب هم به زمین‌های شخصی منتهی می‌شود و در این سال‌ها توانستیم که با کمترین تهدیدی آن را نگهداری کنیم؛ اما مدت‌هاست که از ناحیه غربی به‌دلیل فعل و انفعالاتی که صورت گرفته با تهدیدها و آسیب‌های جدی مواجه شده است.

وی ادامه داد: در این ناحیه پیش از این سوله‌ای بزرگ قرار داشت که متعلق به شیلات بود که این سوله در اوایل دهه 60 ساخته شده بود و در آن ماهیگیران به عرضه ماهی می‌پرداختند و همچنین در این مکان شرکت تعاونی صیادی واقع شده بود که با پیدا شدن مالک جدیدی که از نوادگان مریم مال‌الله بود، این سوله تصاحب و تخریب شد و گذری که میان سوله و موزه هم قرار داشت، از سوی این فرد تملک و در آن خاک‌ریزی شد. مالک تا نزدیک پنجره موزه اقدام به خاک‌ریزی کرد که این مساله مسائل و مشکلاتی را برای دیوار اتاق‌های موزه به‌وجود آورد. ما ناچار شدیم برای جلوگیری از ورود آب باران به درون موزه، پنجره‌ها را مسدود و تبدیل به ویترین‌های شیشه‌ای کنیم اما این کار کافی نبود چون با هر بار بارندگی، رطوبت و آب باران به‌راحتی به پی و دیوار و کف موزه رسوخ کرده که در پی بارندگی‌های اخیر، شاهد نفوذ آب بیشتری به کف موزه و دیوار آن بودیم که موجب پوسیدگی و زشت شدن ظاهر دیواره‌های موزه در قسمت غربی شده‌است.

کنگانی با اشاره به اینکه در پی این آسیب جدی موضوع را به شهرداری اطلاع دادیم و شهردار حضورا به موزه آمد و وضعیت اسفبار آن را ملاحظه کرد، گفت: اما هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداد تا اینکه بعد از بارندگی هفته گذشته، مدیر پایگاه میراث فرهنگی در سیراف بار دیگر موضوع را از طریق شهرداری دنبال کرد اما نه شهردار و نه شورای شهر در این زمینه هیچ کنشی از خود نشان ندادند! که این رفتار تاسف‌برانگیز است.

مدیرعامل موسسه سیراف‌پارس موزه با بیان اینکه شاید این موزه، موزه‌ای کوچک باشد اما به‌دلیل ارزش تاریخی خانه وایت‎هوس و همچنین به‌دلیل جای دادن اشیای تاریخی مهم و کم‌نظیر در خود، بسیار حائز اهمیت است، افزود: این موزه امروز به پاتوق فرهنگی شهر و محلی ارزشمند برای بازدید گردشگران به‌ویژه‌ توریست‌های خارجی بدل شده و توانسته محبوبیت جهانی پیدا کند. بنابراین انتظار می‌رود که هر چه سریع‌تر جلوی تخریب آن گرفته شود.

کنگانی با گلایه از بی‌توجهی مسوولان به سرنوشت این موزه یادآور شد: بی‌شک اگر حفظ موزه سیراف‌پارس که بخش مهمی از تاریخ و تمدن باستانی سیراف و همچنین هویت و اصالت خلیج فارس را به نمایش گذاشته است، دغدغه اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر و فرمانداری و دادستانی کنگان است، هر چه زودتر به این موضوع ورود می‌کنند و با اتخاذ تصمیم جدی جلوی تخریب بیشتر این موزه را بگیرند. متاسفانه شهرداری و شورای اسلامی فعلی سیراف با سهل‌انگاری و چشم‌پوشی بر این مساله، نشان دادند که نه تنها تاریخ این شهر برایشان اهمیتی ندارد بلکه اعتقادی هم به حضور و وجود موزه در این بندر ندارند. در غیر این‌صورت با اغماض از کنار این رفتار غیراصولی این شهروندی که گذر میان سوله و موزه را تصاحب کرده، نمی‌گذشتند!

در پایان این گزارش یادآوری می‌شود، شهرداری سیراف در دهه اخیر با رفتارهای سلیقه‌ای بارها و بارها به آثار باستانی و تاریخی و محدوده‌های اریخی این شهر آسیب‌زده است و این زیبنده شهری نیست که روزگاری تمدنی اصیل را بر فراز خلیج فارس پدید آورده و آوازه‌اش تا چین، افریقا و اروپا رسیده است. بنابراین انتظار می‌رود با ورود اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و همچنین دادستانی کنگان به این قضیه، معضل نادیده‌انگاری مراکز فرهنگی و تاریخی در این بندر کهن برای همیشه ریشه‌کن شود و شهرداری هم در قبال شهروندان هنجارشکن متعهدانه‌تر ظاهر شود تا بازمانده‌های تاریخی این شهر در نهایت امانت به آیندگان این سرزمین منتقل شود.