بامدادجنوب- فرشته قهرمانی: دهه نخست محرم در شهرهای مختلف ایران با آیین‌ها و مراسم‌های مختلفی همراه است به‌طوری که این آیین‌ها در هر یک از مناطق به‌شکل خاصی برگزار می‌شود. یکی از این آیین‌های عزاداری حسینی، «نوحه‌خوانی» و یا «روضه‌خوانی» زنان در بوشهر است که از دیرباز در شهرهای مختلف این استان در ایام محرم برگزار می‌شود. صدیقه بحرانی یکی از نوحه‌خوانان بنام بوشهری است که نزدیک به بیست سال از عمر خود را صرف نوحه‌خوانی و روضه‌خوانی کرده است.
این نوحه‌خوان بوشهری در این خصوص به بامداد جنوب گفت: بوشهر شهری است که تمام مراسم عزاداری آن سنتی است و سابقه روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی در آن به بیش از یک قرن می‌رسد.
وی افزود: در گذشته از شب اول محرم که مراسم عزاداری شروع می‌شد، زنان در کنار حجله حضرت قاسم روضه‌خوانی می‌کردند، اکنون هم شاید عزاداری‌ها به آن شکل نباشد اما بیشتر زنان بوشهری در مراسم نوحه‌خوانی و روضه‌خوانی بر پا می‌کنند.
محسن شریفیان، پژوهشگر موسیقی نیز در کتاب «اهل ماتم» خود به برخی از آیین‌های عزاداری که زنان در ایام محرم به آن می‌پرداختند، اشاره کرده است که در ادامه می‌آید.
شروه‌خوانی؛ لالایی بیداری فرزندان
زنان بوشهری در ایام محرم شب هنگام برای شنیدن روضه یا مرثیه‌خوانی به گرد هم جمع می‌شوند، عزاداری زنانه معمولا با خواندن آوازی معروف به «لایه لایه» یا «لالای» و با نوای بسیار آرام شروع می‌شود. در این مراسم همراه با حرکت دادن گهواره برای حضرت علی‌اصغر (ع)، لالایی (لایه، لایه) می‌خوانند. خواندن لالایی در اصل از مجالس ترحیم زنانه به عزاداری ماه محرم کشیده شده است. در این‌گونه مراسم نوحه‌خوانان زن چنانچه شخصی از دنیا رفته جوان با نوجوان باشد، شروع به خواندن بعضی از اشعار لالایی با همان آهنگ خاص آن می‌کنند که آن را «لالایی وارونه» می‌گویند.
این‌گونه آوازه‌های حزن‌انگیز در عزاداری زنانه در مراسم شهدای کربلا از زبان حضرت زینب (ع ) و حضرت سکینه (ع ) خوانده می‌شود. این آوازه‌های حزن‌انگیز در عزاداری زنانه که به شروه‌خوانی و لالایی می‌ماند، در مناطق مختلف استان بوشهر رایج است. بعضی از این مناطق به‌ویژه گناوه و دیلم و بخشی از شهرستان دشتستان به این‌گونه آوازه‌ها در عزاداری زنانه «شوره» می‌گویند.
سینه‌زنی زنانه
پس از ذکرها و آوازهای سوگواری نوحه‌خوانی آغاز می‌شود. در نوحه‌خوانی نخست زن‌ها به‌صورت نشسته در حالی که با يک دست بر پا و با دست ديگر روی سينه خود می‌کوبند به نوحه‌های سرخوان جواب می‌دهند.
با سپری شدن حدود نيم‌ساعت نوحه‌خوانی به‌صورت نشسته، عزاداری وارد مرحله ديگری مي‌شود. در این نوبت به دستور سرخوان، حاضران به‌صورت دست‌جمعی قيام کرده، سپس سينه‌زنی به‌صورت ايستاده دنبال مي‌شود. به همين دليل به این قسمت مراسم سر پايی می‌گویند.
آنگاه سرخوان با خواندن نوحه‌هايی که از ريتمی تندتر و موضوعی مهيج‌تر برخوردار است، به‌تدريج مراسم را به اوج مي‌رسانند تا جايی که بعضی از عزاداران هنگام سينه‌زنی با چپ و راست کردن شانه‌های خود، حالت خلسه به خود می‌گيرند. در خوزستان و برخی کشورهای شیعه نشين مثل بحرين و عراق هم شاهد این‌گونه عزاداری‌ها هستيم.
اين‌گونه عزاداری عمدتا از عزاداری زنان مناطق عرب‌نشين گرفته شده است، اجرای آن نزد عرب‌های ساکن بوشهر با کيفيت بهتری صورت می‌گيرد. این نوع عزاداری ميان عرب‌های خوزستان به «هوسه» مشهور است که گاه به آن «يزله» نيز گفته می‌شود. در بوشهر نيز کسانی به‌عزای سر پايی يزله می‌گويند. هوسه در جنوب عراق به‌ويژه بصره نيز رايج است و افراد آگاه هوسه رايج در خوزستان را بر گرفته از هوسه عراقی‌ها می‌دانند. يزله هم در اصل از فرم‌های مطرح موسيقی جشن و سرور بوده و هم در بوشهر و هم در خوزستان از جايگاهی خاص برخوردار است.
