الهام بهروزی

«هدیه حاج‌قاسم برای دخترم» به نویسندگی و کارگردانی کاظم ارجمندنیا، هنرمند بوشهری از جمله آثاری است که با درخشش در چهارمین جشنواره تئاتر سردار آسمانی کرمان به چهل و یکمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر راه یافته است. این نمایش یک اثر ارزشی پیرامون مساله حجاب و نگاه شهید سردار سلیمانی به این مقوله‌ است که امروز به مساله‌ای چالش‌برانگیز در جامعه بدل شده‌است.

بی‌شک پرداختن به حجاب و اهمیت آن فارغ از هرگونه افراط و تفریطی، یکی از موضوعات مهم این روزهای کشور است که ارجمندنیا تلاش کرده، با اتکا به دیدگاه سردار شهید سلیمانی تصویری تازه از آن را ارائه کند. در این نمایش که زن در جامعه اسلامی را به تصویر می‌کشد، بازیگرانی چون زهرا افیسی، یلدا شجاعی و محمد کللی به ایفای نقش پرداخته‌اند. دیگر عوامل این اثر عبارتند از: موسیقی: محمد صفایی و طراح لباس: زینب محمدی.

ارجمندنیا، کارگردان جوانی است که در طول حیات هنری خود به دور از هر حاشیه و هیاهویی به تولید اثر در عرصه تئاتر استان بوشهر پرداخته است. او یکی از هنرمندانی است که در این سال‌ها نقش موثری را در حوزه تئاتر معلولان استان ایفا کرده و با تشویق هنرمندان و بازیگران توان‌یاب کوشیده که آن‌ها را به بطن جامعه بکشاند تا نقش موثری را در زندگی واقعی خود ایفا کنند و در این زمینه هم به توفیقاتی دست یافته  و بارها در رویدادهای تئاتری استانی، منطقه‌ای و ملی با کسب عناوین برتر درخشیده است.

ویژگی دیگر این کارگردان جوان، پرداختن به موضوعات دینی و اعتقادی است که در هر برهه و شرایطی بدان توجه داشته و به تولید اثر در این باره پرداخته است. آثاری با موضوع جنگ و حماسه و شهادت. او اینک در تازه‌ترین کار خود؛ یعنی «هدیه حاج‌قاسم به دخترم» دستی روی موضوع مهم این روزها گذاشته است؛ اثری که می‌تواند به‌عنوان نقشه‌راه و الگویی برای متولیان امر برای رویارویی با نسل جوان در باب حجاب شود. بی‌شک آثار هنری با استفاده از ظرفیت‌های هنری و معنوی خود نقش سازنده‌ای را در نمایان کردن بسیاری از ارزش‌ها و بایدها و نبایدها در جامعه ایفا می‌کنند؛ البته به‌شرطی که در ورطه شعارزدگی نیفتند.

به‌نظر می‌رسد نمایش «هدیه حاج‌قاسم به دخترم» با محوریت حجاب و شهید حماسه‌ساز کشورمان می‌تواند جذابیت لازم را برای مخاطبان امروز داشته باشد. امید می‌رود که این اثر افزون بر نمایش در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، در فرصت مناسب در شهر بوشهر به اجرای عموم برود. این نمایش خیابانی است و این قابلیت را دارد که در یکی از گذرها یا پارک‌های شهر به اجرا درآید. پیرامون نمایش «هدیه حاج‌قاسم به دخترم» با کاظم ارجمندنیا، نویسنده و کارگردان آن به گفت‌‎وگو نشسته‌ایم که در ادامه از نظر شما خواهد گذشت.

نخست برای مخاطبان ما بگویید که داستان نمایش «هدیه حاج‌قاسم به دخترم» چطور در ذهن شما نشست؟

ببینید دنبال موضوعی می‌گشتم که پیرامون شخصیت سردار شهید حاج‌قاسم سلیمانی تولید کنم که تکراری هم نباشد؛ چون من هر سال برای سالروز شهادت حاج قاسم سلیمانی یک اثر را تولید می‌کردم. بنابراین دوست داشتم امسال کار متفاوت‌تری تولید کنم که مبتنی بر نیاز جامعه کنونی باشد. از این‌رو، نگاه حاج قاسم را در مورد دختران و حجاب و عفاف، سوژه مناسبی برای تولید یک اثر دیدم و این‌گونه شد که ایده نوشتن و تولید نمایش «هدیه حاج‌قاسم به دخترم» به ذهنم رسید.

 به عبارتی این جمله معروف حاج قاسم سلیمانی عزیز که فرمود: «من اصلا قبول ندارم در بین بچه حزب‌اللهی ها بگیم این آدم با اون شکل و قیافست! همان دختر کم‌حجاب، دختر منه، دختر ما و شماست؛ نه دختر خاص من و شما؛ اما جامعه ماست.» ذهن مرا کاملا برای تولید این اثر آماده کرد. بلافاصله نمایشنامه را نوشتم و به مرحله تولید رساندم که امیدوارم این نمایش قدم کوچکی در تبیین و پردازش حوزه حجاب و نگاه بزرگان به آن باشد. 

نگاه شهید سلیمانی را به دختران و حجاب چگونه دیدید؟

حاج قاسم نگاه مهربان و لطیفی به زنان و دختران داشت. ایشان بارها نشان داد که همه آن‌ها را به یک چشم می‌‌بیند. سردار شهید، همه دختران ایران را، دختران خود خطاب می‌کرد و برایش فرقی نمی‌کرد که با چه نوع تفکر و گرایشی باشند! او همه را دوست می‌داشت. از همین رو، سعی کردم در این نمایش، نگاه منعطف و مهربان حاج‌قاسم را به دختران ایران منعکس کنم.

این نمایش تا چه میزان مخاطب جوان را با بُعد جهادی و معرفتی شخصیت شهید سلیمانی آشنا می‌کند؟

در حین اجرای این نمایش در جریان چهارمین جشنواره تئاتر سردار آسمانی در جوار مزار سردار شهید سلیمانی در کرمان به‌وضوح دیدم که تماشاگران مجذوب آن شدند و با بازخوردی که بعد از پایان نمایش از سوی مخاطبان این اثر دیدم، متوجه شدم که توانسته‌ایم در این زمینه تاثیرگذار ظاهر شویم.

تولید نمایش با محوریت شخصیت شهید سردار سلیمانی تا چه میزان در تبیین جایگاه این چهره ملی و حماسی به جامعه موثر است؟

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) از شهید سلیمانی به‌عنوان «مکتب شهید سلیمانی» یاد می‌کنند، ما نیز به تاسی از این نگاه، این شهید بزرگوار را فراتر از یک فرد و فرهنگ می‌دانیم و از او به‌عنوان یک الگوی جامع و کامل  یاد می‌کنیم. از این‌رو، با زبان نمایش تلاش می‌کنیم که همه ابعاد سلوک این شهید را بشناسانیم. به‌هرحال شهید سلیمانی کارهای بزرگی انجام داد و ما به‌عنوان یک هنرمند خود را موظف می‌دانیم که در راستای تبیین جایگاه این چهره بزرگ عرصه حماسه کشور همچنان به تولید اثر بپردازیم.

 شما چگونه تلاش کردید که شخصیت شهید سلیمانی را واقع‌گرایانه به مخاطب خود بشناسانید؟

حاج‌قاسم سلیمانی یک چهره بین‌المللی است که چهره بسیار دوست‌داشتنی دارد تا جایی که به‌ندرت پیش می‌آید‌ کسی حاج‌قاسم ما را دوست نداشته باشد. ما در این اثر، برای ارتباط مخاطب با شهید سلیمانی زمینه‌سازی کردیم. امیدوارم توانسته باشم بخشی از ابعاد شخصیتی این شهید بزرگ را شناسانده باشیم و در این باره بهتر است که مخاطبان نظر بدهند.

راهیابی این اثر به جشنواره بین‌المللی فجر چقدر خستگی را از تن شما درآورد؟

خیلی زیاد؛ چون در این چند ماه من و خانواده‌ام بارها در فضای مجازی از سوی افرادی مورد توهین و بی‌مهری قرار گرفتیم؛ ولی با وجود همه این بی‌مهری‌ها پای عقاید و باورهایم ایستادم و همچنان با تمام قدرت می‌ایستم و ادامه می‌دهم.

آیا نمایش «هدیه حاج قاسم به دخترم» در بوشهر به اجرای عموم درمی‌آید؟

«هدیه حاج‌قاسم برای دخترم» چون در مورد عفاف و حجاب از نگاه سردار حاج قاسم سلیمانی است، اثری تامل‌برانگیز است که در صورت حمایت، آن را در همه مدارس و هر فضای بازی که امکان باشد، اجرا خواهیم کرد.

آقای ارجمندنیا به جرات می‌توان گفت که تم بیشتر کارهای شما به شهدا و موضوعات ارزشی و دینی مرتبط است، چرا موضوعات دیگر کمتر نگاه شما را به خود جذب می‌کنند؟

همین‌طور است، به جرات می‌گویم که 99 درصد کارهای من در حوزه نمایش، کارهای ارزشی و دینی است. در حقیقت این آثار نقطه عطف هنر من در عرصه نمایش است. با تولید این کارها، روح و روانم تسکین پیدا می‌کند و حس و حال غریب و غیرقابل وصفی بر وجودم غلبه می‌کند که در تولید کارهای دیگر کمتر این حس را تجربه می‌کنم. البته موضوع‌های کارهای دیگرم هم بر اساس دغدغه‌هایم تولید می‌شوند که برگرفته از موقعیت موجود و نیازهای جامعه است.

 خب، طبق تجربه‌ای که در این سال‌ها داشتید، استقبال مخاطبان به‌ویژه نسل جوان را از نمایش‌های مذهبی و حماسی در دوره اخیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بی‌شک وقتی کار خوب و باکیفیت تولید شود، مخاطبان خودش را پیدا می‌کند. خدا را شکر همیشه کارهای حماسی و ارزشی ما با استقبال از سوی مخاطبان صاحب‌ذوق بوشهری همراه بوده؛ چون به ذائقه و سلیقه و زمانی که مخاطب می‌گذارد برای تماشای اثرم، توجه ویژه دارم، بنابراین سعی می‌کنم کاری پرمحتوا و باکیفیت پیش روی او بگذارم.

هنر نمایش آیا با تولید آثاری با محوریت شهدا توانسته دین خود را به آن‌ها ایفا کند؟

شهدا به دليل اعتقاد و پايبندي به اسلام، ارزش‌هاي انقلاب، منويات رهبري و مرجعيت امام راحل به عرصه مبارزه رفته و جان خود را نثار ارزش‌ها کردند. قطعا هنر نمایش هم مانند سایر قالب‌های هنری سهم بسزایی در پرداختن به شهدا داشته که در این سال‌ها کارهای زیادی هم با موضوع ایثار و شهادت تولید شده است اما این آثار کافی نیست و ما همچنان باید با محوریت شهدا وآرمان‌هایشان کار تولید کنیم تا بتوانیم با این کار دین‌مان را به شهدا ادا کنیم.

برای اینکه مخاطب جوان امروزی را با تئاترهای ارزشی بیشتر پیوند داد، چه پیشنهادی دارید؟

کارگردانان تئاتر باید برای تولید اثر در این حوزه، در گام نخست خوب تحقیق و پژوهش کنند، سپس کار خوب و پر محتوا تولید کنند، چون مخاطبان امروز تئاتر مخاطبانی هوشمند و باسواد هستند.

به‌عنوان سوال آخر، وضعیت تئاتر در استان بوشهر و حمایت دستگاه‌های دولتی از این هنر را در دوره فعلی آیا رضایت‌بخش  می‌دانید؟

به استثنای حمایت‌های آقای افروغ،  مدیرکل محترم اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و آقای پارسایی‌فر مدیر حوزه هنری استان بوشهر که حامی همیشگی تئاتر هستند؛ دیگر دستگاه‌های دولتی ظاهرا اعتقادی به هنر ندارند چون حمایت آن‎‌ها از تئاتر در دوره فعلی بسیار ضعیف است و منتظر معجزه‌ای هستیم که رخ بدهد تا دست کم از کارهای دینی و ارزشی حمایت کنند.