بامدادجنوب- زهرا رکنی: «ال نینو‌»، قدرتمندترین چرخه‌ آب و هوایی 65 سال گذشته‌، پدیده‌ای است که در اقیانوس آرام شکل می‌گیرد و به‌علت گردش امواج میانی روی تمام نقاط زمین از جمله ایران تاثیر می‌گذارد، البته این تاثیر غیر مستقیم است.

به گزارش میزان، نوسان جنوبی یکی از مهم‌ترین و شاخص‌‌ترین رویداد‌هایی است که منجر به ظهور نا‌هنجاری‌های بزرگ آب و هوایی در بسیاری از نقاط جهان می‌شود. هواشناسان و اقیانوس‌شناسان جهان در سال‌های اخیر مطالعات زیاد و دقیقی در مورد مکانیزم ایجاد ال نینو و تاثیرات متقابل جو و اقیانوس انجام داده‌اند‌، به‌ویژه مطالعات گسترده‌ای در ارتباط با ناموزونی دما در سطح دریا و نوسانات فشار جو در سال‌هایی که ال نینو رخ می‌دهد، انجام گرفته است‌، مجموعه این تغییرات را به‌نام نوسانات جنوبی می‌نامند که با کلمه اختصاری«‌ElNino Southern Oscillation‌» (ENSO) یعنی ترکیبی از دو کلمه ال‌نینو و نوسانات جنوبی است، به‌کار می‌رود‌.

در طول پدیده ال‌نینو باد‌ها در استوا روی اقیانوس از غرب به شرق می‌وزند‌. این بادها در سطح آب اقیانوس جابه‌جا شده و آب‌های گرم سطح اقیانوس را که به‌وسیله خورشید در مناطق گرمسیری حرارت دیده‌اند‌، به سواحل غربی شمال و جنوب قاره امریکا می‌آورد‌. به‌دنبال آب‌های گرم‌، بارندگی نیز به‌سمت مشرق متمایل می‌شود‌، به‌همراه سیل در پرو و خشکسالی در اندونزی و استرالیا‌.

 نشانه کلیدی ال‌نینو‌، افزایش دمای غیر عادی در امتداد و هر دو طرف خط استوا در اقیانوس آرام مرکزی و شرقی است‌. این جریان هر چند سال یک‌بار با یک گرمایش عظیم و غیر معمول همراه می‌شود‌، به‌طوری که در این حال دماهای سطح دریا حداقل برای چند ماه پیاپی در سه تا پنج محل ساحلی بالای حد نرمال می‌رود‌. و در پی آن دمای سطح دریا برای یک سال و یا حتی بیشتر به‌صورت غیر عادی باقی می‌ماند و برای برگشت به شرایط عادی منطقه‌، حداقل تا ژانویه یا مارس آینده زمان لازم است‌.

 ال‌نینو اصولا تغییراتی در موقعیت تندبادها به‌وجود آورده و موجب پدید آمدن رفتارهای آب و هوایی غیر‌معمول در کره زمین می‌شود‌. تغییرات در تند‌بادها که از طرق ENSO صورت می‌گیرد، بر آب ‌و ‌هوا نه تنها در شمال و جنوب قاره امریکا بلکه در نقاط دوردستی همچون افریقا و نواحی جنوبگان تاثیر می‌گذارد‌.

در حالت عادی آب و هوای نواحی گرمسیری منطقه غرب دارای دمای بیشتر از 10 درجه سانتی‌گراد نسبت به سواحل شرق پرو و اکوادور است‌. فشار هوا در بالای آب‌های گرم کاملا پایین است.

 هوای مرطوب برخاسته از منطقه باعث تشکیل ابر‌های سنگین و باران‌های شدیدی مشابه باران‌های جنوب شرق آسیا‌، گینه نو و شمال استرالیا می‌شود که در نهایت منجر به افزایش بارندگی در مناطق جنوبی امریکا و پرو و خشکسالی در قسمت غربی اقیانوس آرام که استرالیا و کشور‌های مجاور را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد‌، می‌شود‌. در طی یک رویداد ال‌نینو ناهنجاری‌های دمای سطح دریا‌، سطحی به وسعت پنج میلیون کیلومتر مربع را در طی مراحل انتقال تا تکامل پوشش می‌دهد‌.

 در شرایط عادی منطقه‌، در غرب آرام حاره‌ای به‌واسطه بادهای تجارتی جنوب شرقی نسبتا آرام‌، گرایش حاصل از تشعشع خورشیدی موجب گرم‌شدن آب‌های اقیانوس می‌شود‌. 

به‌طور همزمان بادهای تجارتی جنوب شرقی موجب فرا رفت آب‌های گرم به سمت غرب می‌شوند‌. بنابراین در غرب آرام حاره‌ای یک انباشتگی از آب‌های با دما‌های بالا به‌وجود می‌آید و تراز دریا در این منطقه بالا است‌. حال به‌دلیل تنش باد شرقی در آرام استوایی حرکتی به‌سمت قطب در لایه اکمن اقیانوسی ایجاد می‌شود و در پی آن به‌دلیل پیوستگی‌، فراجهندگی آب سرد در نواحی مرکزی و شرقی آرام استوایی به‌وجود می‌آید که این علتی بر وجود زبانه آب خنک در نواحی مرکزی و شرقی آرام استوایی است.

 بنابراین در غرب آرام استوایی از طریق بادهای تجارتی همگرایی و در نتیجه صعود هوای گرم و مرطوب اتفاق می‌افتد و به‌دنبال آن در اثر فعالیت‌های همرفتی و بارندگی‌، گرمای نهان به‌طور گسترده‌ای در اتمسفر فوقانی آزاد می‌شود و در این حال زمینه‌ای مساعد جهت یک شارش برگشتی به سمت شرق و به موازات استوا در اتمسفر فوقانی پدید می‌آید و در پی آن هوای خشک در شرق آرام استوایی نزول می‌کند‌.

بنابراین در شرق آرام استوایی ناحیه پر‌فشار سطحی و در غرب آرام استوایی ناحیه کم‌فشار سطحی شکل می‌گیرد و به‌دلیل گرادیان فشار به‌وجود آمده‌، حرکتی از شرق به غرب در سطح و موازات استوا ایجاد شده و بدین‌سان گردش واکر که حاصل گرمایش آدیاباتیک در نواحی استوایی است شکل می‌گیرد‌. همراه با بادهای تجاری جنوب شرقی قوی، گردش واکر شدت می‌یابد اما قدرت گردش واکر با دمای سطح دریا در شرق آرام استوایی نیز در ارتباط است، به این ترتیب زمانی که دماهای سطحی دریا در شرق آرام استوایی پایین‌تر از حد نرمال است. بادهای تجاری و گردش واکر در قوی‌ترین وضعیت خود قرار دارند‌.

تحت این شرایط‌، شرق استرالیا‌، اندونزی و هندوستان از هوایی مرطوب و باران‌زا برخور‌دارند و شرق آرام استوایی هوای خشک حاکم است و این شرایط عادی منطقه است‌ اما زمان وقوع رویداد ENSO یعنی شرایط غیر عادی منطقه‌، زمانی است که گردش واکر ضعیف شده و به‌دنبال آن هوای خشک و کم باران حاکم می‌شود.

به‌طور‌کلی مدارکی قوی وجود دارد دال بر این‌که یک گرمایش کلی در اتمسفر جهانی در حدود چند ماه بعد از یک رویداد قوی ال‌نینو به‌وجود می‌آید‌. بر‌این‌اساس پروفسور ویرتکی از دانشگاه هاوایی در سال 1985 پیشنهاد کرد که مقیاس زمانی برای وقوع رویداد ال نینو بایستی با محاسبه زمان لازم برای اندوختن آب گرم در مناطق حاره‌ای جهت شارژ سیستم تعیین شود، زیرا به هنگام ظهور ال‌نینو حرارتی شارژ شده به سمت عرض‌های جغرافیایی بالا و نیز به داخل اتمسفر آزاد می‌شود‌.

در طول مرحله تکامل‌، یک پریشیدگی به شکل منبع حرارتی در غرب آرام استوایی ایجاد می‌شود و این منبع حرارتی یک سلسله رویدادهایی را ایجاد می‌کند و سرانجام شرایط غیر ال‌نینو در منطقه حاکم می‌شود‌.

برای گرد‌آوری داده‌های لازم NOAA از یک شبکه چند شناوری استفاده می‌کنند که دما و جریان‌ها و بادهای خطوط استوایی را اندازه‌گیری می‌کند‌. این شناورها به‌طور روزانه داده می‌فرستند که بلافاصله در دسترس محققان و پیش‌بینی‌کنندگان در سراسر دنیا قرار می‌گیرد‌.

شدت «ال نینو» در سال‌های آینده دو برابر خواهد شد 

 در حالی که مردم جهان خود را برای زمستانی سخت در نتیجه بروز پدیده «ال نینو» آماده می‌کنند، کارشناسان هواشناسی با بررسی تغییرات الگوهای آب و هوایی هشدار داده‌اند که این پدیده رفته‌رفته تشدید خواهد شد.

به نقل از پایگاه خبری «ایندپندنت»، مطالعات اخیر نشان می‌دهد که با نزدیک شدن به پایان سال میلادی جاری، پدیده ال‌نینو تشدید خواهد شد، به‌گونه‌ای که باران‌های سیل‌آسا را در چند نقطه و خشکسالی مفرط و آتش‌سوزی را در نواحی دیگر سبب خواهد شد.

بر اساس گزارش رویترز، خارج شدن الگوهای بارندگی حاشیه اقیانوس آرام از روند طبیعی خود به دانشمندان کمک کرده است تا ارتباط میان افزایش تدریجی دمای جهانی و شدت ال‌نینو را تائید کنند. آنها باور دارند که با گذشته هر دهه، رفته‌رفته بر شدت ال نینو افزوده می‌شود تا جایی که این پدیده ظرف صد سال آینده دو برابر خواهد شد.

«مایک مک فادن»، محقق سازمان ملی اقیانوس و جوی امریکا «NOAA»، می‌گوید: این سوال که گرم‌شدن تدریجی زمین شرایط بروز پدیده ال‌نینو را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا خیر؟ بیش از بیست سال است که به چالشی برای کارشناسان هواشناسی جهان تبدیل شده بود. حال یافته‌های 20 الگوی مختلف کامپیوتری وجود این رابطه را تائید کرده است.

ایندیپندنت در ادامه نوشت: دکتر «ونجو کای»، از سازمان مشترک‌المنافع استرالیا و موسسه تحقیقات صنعتی، گفت: ال‌نینو در غرب اقیانوس آرام همچون استرالیا و اندونزی آتش‌سوزی و خشکسالی و در نواحی شرقی این اقیانوس، مثل اکوادور و نواحی شمالی پرو، طوفان و باران‌های سیل‌آسا را باعث خواهد شد.

خاورمیانه و از جمله ایران زمستان سختی را خواهد داشت، پدیده «ال نینو» قوی‌تر از همیشه بروز خواهد کرد.

ال‌نینو، قدرتمندترین چرخه‌ آب ‌و‌ هوایی 65 سال گذشته تاثیرات عظیمی بر آب‌ و‌ هوا در سراسر جهان از جمله ایران خواهد داشت و به نظر می‌رسد در حال گسترش به مراتب قوی‌تر از آنچه در سال 1997 میلادی رخ داد، باشد.

بنا به گزارش «اداره ملی اقیانوس شناسی و هواشناسی امریکا» (ان‌او‌ای‌ای)، ال‌نینو در حال شکل‌گیری در قوی‌ترین حالت خود از سال 1950 میلادی، یعنی زمان پیدایش آن تاکنون است. این پدیده طبیعی هر دو تا هفت سال یک بار رخ می‌دهد و 6 تا 18 ماه ادامه دارد.

«مایک هالپرت»، معاون مرکز پیش‌بینی آب‌و‌هوا امریکا می‌گوید: ال‌نینو قوی‌تر از همیشه در راه است و تاثیرات عظیمی بر شرایط دمایی زمستان امسال در سراسر جهان خواهد داشت. نمودارهای دمایی حاکی از آن است که در فصل سرما شاهد جریان‌های برفی خواهیم بود. با این حال، فرکانس، تعداد و شدت این سوانح طبیعی را نمی‌توان در زمانبندی فصلی تعیین کرد.

پدیده ال‌نینو نوسانات متضاد آب ‌و‌ هوایی را در سراسر جهان بروز خواهد داد و ایران و کشورهای همسایه در منطقه خاورمیانه از این قاعده مستثنی نیستند.

بر اساس گزارش، گرد ‌و‌ غبار نامنظم، بارندگی و تغییرات دمایی شدید از جمله تاثیرات پدیده ال‌نینو بر آب و هوای جهان خواهد بود. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که درجه حرارت اقیانوس آرام در شرق و مرکز بسیار گرم‌تر از حد معمول باشد که اغلب تغییرات آب ‌و ‌هوایی در سراسر جهان را از جمله وزش باد، تغییرات الگوهای بارندگی‌، تغییر فشار سطح دریا و درجه حرارت را نتیجه می‌دهد.

طبق آخرین گزارش سازمان جهانی پیش‌بینی آب‌ و ‌هوا وابسته به سازمان ملل متحد، اختلاف دو درجه‌ای در دمای سطح دریا در آب‌های اقیانوس هند و اقیانوس آرام نسبت به میزان متوسط، حوادث غیر قابل پیش‌بینی آب ‌و ‌هوایی را در سراسر خاورمیانه ایجاد خواهد کرد. پدیده گرم شدن سطح دریا ال نی‌نو را جزء قوی‌ترین حوادث طبیعی قرار داد، که از سال 1950 تاکنون چهارمین حادثه قوی طبیعی به شمار می‌رود. زمانی که سیل و خشکسالی ناهنجاری‌هایی را در روند منظم آب ‌و ‌هوایی ایجاد کرد.

«عمر بادور»، دانشمند سازمان WMO گفت: در حالی که پیش‌بینی دقیق ناپداری‌ها و ناهنجاری‌های آب ‌و ‌هوایی پیش از فرا رسیدن فصل سرما بسیار دشوار است، آب ‌و‌ هوای غیر معمول زمستان پیش رو در کشورهای خاورمیانه تعجب‌آور نخواهد بود.

در ابتدای دهه 80 قرن گذشته میلادی، ال‌نینو کشورهای منطقه شرقی آسیا را با خشکسالی شدیدی مواجه کرد اما شواهد جدید نشان می‌دهد این پدیده ممکن است علاوه‌ بر تغییرات در شرایط آب‌ و‌ هوایی، با افزایش بارندگی در 15 سال آینده همراه شود.

سازمان پیش‌بینی آب ‌و‌ هوایی کشور عمان با همکاری پلیس و نیروهای امدادی وضعیت فوق‌العاده اعلام کرده است و این کشور خود را برای بارندگی شدید چهار ماه آینده آماده می‌کنند. انتظار می‌رود که پدیده ال‌نینو تاثیر عمده‌ای بر میزان بارندگی کشورهای منطقه خاورمیانه داشته باشد.

اکثر الگوهای آب ‌و‌ هوایی بین‌المللی نشان می‌دهد که قدرت پدیده ال‌نینو سال 2016-2015 میلادی به احتمال زیاد تا پایان سال میلادی جاری رفته‌رفته تقویت خواهد شد.

این رویداد طبیعی قوی با احتمال افزایش بارندگی‌ها در نواحی شرقی افریقا نیز مرتبط شده است. ال‌نینو سال 1998-1997 بیماری همه‌گیر و ویرانگر مالاریا را در سراسر منطقه افریقا از جمله شمال شرقی کنیا افزایش داد.