راضیه علی زاده

بارداری یک حادثه فیزیولوژیک و برای زن و خانواده‌اش دوره‌ای منحصربه‌فرد و استثنایی و به‌عنوان یک دوران مهیج و لذت‌بخش در زندگی زنان در نظر گرفته‌شده است. در این زمان تغییرات شگرفی در خلق‌وخو و جسم مادر رخ می‌دهد. این تغییرات استرس‌های روانی جدیدی را در زندگی فرد ایجاد می‌کند و چنانچه تحت کنترل قرار گیرند شاید همیشه مضر نبوده و می‌توانند مادر باردار را در راه پذیرش تغییرات آماده‌تر کنند. بهداشت روانی دوران بارداری از مسائلی است که امروزه بسیار موردتوجه قرار دارد.

براساس یافته‌های علمی از ابتدای بارداری، اضطراب و هیجان‌های زن باردار تاثیر مستقیمی بر روی جنین خواهد داشت. ماه‌های اول بارداری (سه‌ماهه اول) آسیب‌پذیری نسبت به استرس بیشتر است. بی‌اطلاع یا اطلاعات ناقص و غلط در خصوص بارداری و تغییرات آن می‌تواند بهداشت روان زن باردار را به مخاطره اندازد. آشفتگی‌های روانی باعث عدم توجه کافی مادر به بهداشت دوران بارداری و مراقبت‌های اولیه، تغییر عادت‌های غذایی، افزایش خطر زایمان زودرس، تولد نوزاد کم‌وزن و حتی سقط‌جنین می‌گردد و می‌تواند علائمی از قبیل خستگی، خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی، اضطراب، افزایش ضربان قلب، فشارخون بالا، پرخوری یا بی‌اشتهایی، سردرد، سرگیجه، استفراغ‌های مکرر وکاهش مقاومت در برابر بیماری های عفونی و ... ایجاد کند. استرس در بدن زن باردار سطح بعضی از هورمون‌ها را در خون بالا می‌برد که این هورمون‌ها، خون‌رسانی به جنین را از طریق جفت مختل می‌کند و به جنین اکسیژن و مواد غذایی کافی نمی‌رسد و همچنین می‌تواند اثرات مضرش را به‌صورت غیرمستقیم اعمال کند و گاهی خطر جدی برای مادر و جنین در دوران حاملگی ایجاد می‌کند. تغییر غلظت هورمون‌ها مسئول ایجاد نوسانات خلقی و روحی است که در بارداری رخ می‌دهد

بسیاری از مادران باردار نگران سلامت جنین هستند. بسیاری نگران این مساله هستند که آیا از عهده زایمان برمی‌آیند یا خیر، جنسیت نوزاد، توانایی یا عدم توانایی در تربیت فرزند، مسائل مالی و نگرانی‌های تأمین آن قبل و بعد از زایمان از نگرانی‌های موجود است که چنانچه حاملگی از نوع حاملگی‌های پرخطر باشد (حاملگی زیر 18 سال، حاملگی بالای 35 سال، حاملگی با داشتن کودک زیر سه سال، بارداری باوجود داشتن تعداد بیش از سه فرزند، حاملگی ناخواسته، حاملگی باسابقه بیماری خاص زمینه‌ای، ژنتیکی یا ارثی و ...) اثرات این نگرانی‌ها بر روی بدن چندین برابر خواهد شد، لذا بهداشت روان دوران بارداری از مسائلی است که امروزه بسیار موردتوجه است و نیاز به کمک و حمایت اطرافیان دارد

در این یادداشت به راهکارهای ارتقا سطح بهداشت روان در دروان بارداری پرداختیم. به نظر می‌رسد این موضوع بسیار واضح باشد، وانمود نکنید که یک زن قوی هستید. کاملاً طبیعی است که در طی تغییر بزرگی که با بارداری درون شما اتفاق می‌افتد مضطرب شوید. با همسر، خانواده و دوستان خود راجع به نگرانی ذهنی خود صحبت کنید. به گروه‌های حمایتی اینترنتی و وبلاگ‌ها ملحق شوید. کسانی را پیدا کنید که بتوانید به‌راحتی اطلاعات درست و حمایت کافی را از آن‌ها دریافت کنید. با دوستان خود به تفریح یا سینما بروید. داشتن تماس با دوستان و گذراندن وقت با آن‌ها بسیار کمک‌کننده است. به خاطر داشته باشید که خنده بزرگ‌ترین درمان است.

مرکز و تفکر را به بخشی از کارهای روتین روزانه‌ی خود تبدیل کنید. با توجه به تنفس خودپاسخ‌های آرام‌بخش را در بدن خود تحریک می‌کنید. با تنفس عمیق و آرام میلیون‌ها تفکر منفی را در مغز خود کاهش می‌دهید.

یاد بگیرید فکر مغشوش خود را به اهداف آینده سوق دهید، شاید این تمرین ساده‌ای باشد اما بعد از چند هفته تأثیر آن را خواهید دید. این کار باعث کاهش احساس بد و افزایش ثبات احساسی در شرایط استرس‌زا می‌شود و هنگام زایمان بسیار مفید است.

تغییرات بزرگ در زندگی می‌توانند فشار زیادی را به شما وارد کنند، اما شما با تهیه‌ی یک دفترچه‌ی خاطرات می‌توانید ذهن خود را معطوف به اتفاقات مثبت زندگی کنید. نوشتن یک یا دو خط هر شب به تمرکز بر جوانب مثبت زندگی کمک می‌کند و تفکرات منفی را از شما دور می‌کند. به‌عنوان مثال بنویسید: «زمانی که وارد اتوبوس می‌شوم از رفتار مردم بسیار سپاس‌گزار می‌شوم، زیرا امروز آن‌ها جایی برای نشستن من فراهم کردند. یا امروز صبح همسرم با آماده کردن صبحانه من را خوشحال کرد.»

پذیرفتن بارداری به‌عنوان یک مرحله حساس در زندگی مشترک و داشتن اطلاعات لازم در خصوص تغییرات بارداری توسط زن و همسر است. دریافت مراقبت قبل از باروری و مراقبت کامل در بارداری (به همراه تغذیه و استراحت کافی و ترک عادات غلط نظیر استعمال دخانیات و غیره)، ایجاد محیطی امن و توأم با آرامش و آسایش روانی و جسمانی، همدلی و هم دردی همسر با ناراحتی‌های بارداری و در صورت لزوم تماس با پزشک، همکاری و مشارکت همسر در انجام کارهایی که به عهده زن بوده، شناسایی علائم استرس و خطرات همراه باآنکه مادر و کودک در معرض آن هستند. شرکت در کلاس‌های آمادگی برای زایمان یا تمرینات قبل از تولد ازجمله اقدامات مهمی است که باید مدنظر گرفته شود.